زندهیاد افشین پرتو و آثارش، بیهیچ اغراقی یکی از پرکارترین پژوهشگران در ارتباط با تاریخ گیلان است. او بعد از بازنشسته شدن از آموزش و پرورش، تحقیق بسیاری در ارتباط با تاریخ این بخش از سرزمینمان انجام داد. آنچنان که همان تعداد انگشتشمار کتابی که تاریخ گیلان از قرن 8 تا 10 قمری را دربر میگرفت، تصحیح و بازنگری کرد؛ آثاری که آخرین بازنگری آنها به سالهای قبل و به دهههای 20 و 30 بازمیگشت. خوشبختانه ما هم در انتشارات فرهنگ ایلیا، افتخار انتشار تمام آثار این معلم دلسوز و پژوهشگر ایران دوست را داشتیم. از دیگر کارهای ارزشمند او میتوان به انتشار آثاری درباره نهضت جنگل و تاریخ مشروطه اشاره کرد. همچنین "تاریخ گیلان و دیلمستان" اثر ظهیرالدین بن نصیرالدین مرعشی نیز اندکی پیش از درگذشتاش منتشر شد. علاوه بر اینها، او یادداشتهای افسینکوف (کنسول روسیه در رشت) را هم ترجمه کرده است. این کتاب آخرین اثر او بهشمار میآید که تا یک ماه آینده در اختیار علاقهمندان قرار میگیرد. زندهیاد پرتو سالها در مدارس رشت به تدریس تاریخ پرداخت؛ او معلمی دلسوز و فداکار بود که میان همه شاگردان و همکارانش محبوب بود. علاوه بر این، او پژوهشگری توانا هم بود که به محض بازنشسته شدن از آموزش و پرورش، کار خود را در این عرصه هم آغاز کرد. او در اوج دوران پختگیاش در تاریخپژوهی از دنیا رفت و فقدان او که بیهیچ چشمداشتی کار میکرد، امروز احساس میشود.
• مدیر انتشارات فرهنگ ایلیا •• روزنامه ایران، شماره 6314، 28 شهریور 1395