افزایش سطح جنگل‌های شمال در ده سال گذشته
زنده یاد کریم ساعی ـ بنیانگذار علم جنگلبانی در ایران ـ در ابتدای دهه 20 شمسی، مساحت جنگل‌های شمال را حدود سه میلیون و 400 هزار هکتار و مساحت کل جنگل‌های ایران را بالغ بر 18 میلیون هکتار اعلام می‌کند.
درحالی که سازمان حفاظت محیط زیست و گروه‌های غیردولتی محیط زیستی بیش از دو سال است که برای کسب موافقت دولت یازدهم نسبت به توقف بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال به منظور مقابله با تخریب جنگل تلاش می‌کنند تا طرح استراحت جنگل را برای یک دوره زمانی 5 یا 10 ساله به اجرا درآورند، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اعلام می‌کند که مساحت جنگل‌های شمال در مقایسه با 10 سال گذشته حدود 137 هزار هکتار افزایش هم داشته است!
به گزارش "لاهیگ"، مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌و‌گو با "ایران" تأکید می‌کند بر اساس آخرین مطالعات سنجش از دور و بررسی تصاویر ماهواره‌ای، این افزایش سطح صرفاً به لحاظ کمی است و در بحث کیفی وارد نشده است.
رضا بیانی معتقد است: آن‌چه امروز باعث افزایش سطح جنگل‌های شمال شده، دقت بالای آخرین نقشه‌برداری صورت گرفته در مقایسه با دوره‌های قبل است؛ چرا که در این دوره تماماً از تصاویر ماهواره‌ای به‌جای عکس‌های هوایی استفاده شده و جنگل‌کاری‌های وسیع صورت گرفته در دهه 70 نیز اکنون به ثمر نشسته، ضمن این‌که ضریب حفاظت و مدیریت در طرح‌های جنگل‌داری نیز افزایش یافته است.
اما آیا واقعاً چنین است؟ این‌که مشاهدات عینی و هشدارهای متعدد سازمان حفاظت محیط زیست و استادان دانشگاهی را باور کنیم، یا آمار سازمان جنگل‌ها را، موضوع دیگری است که به نظر می‌رسد مسئولان این سازمان حاضرند برای راستی آزمایی آمارهای ارائه شده، نقشه‌های تهیه شده را در اختیار کارشناسان قرار دهند تا مشخص شود اساساً این افزایش سطح در چه مناطقی و به چه شکلی رخ داده است؟
تصور این‌که با وجود رشد شتابناک تخریب جنگل‌های شمال و عریان شدن بسیاری از عرصه‌های جنگلی کشور از پوشش درختی و تبدیل آن به ویلا، شهرک و زمین‌های کشاورزی، حالا سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اعلام می‌کند در یک دهه گذشته شاهد افزایش سطح جنگل در شمال ایران هم بودیم، کمی سخت به نظر می‌رسد. اکنون این پرسش به قوت خود باقی است که در 10 سال گذشته که 8 سال آن در دولت‌های نهم و دهم قرار داشت، چه اتفاقی افتاده که با وجود آن‌همه تخریب‌های صورت گرفته از پیش از این دوره و نیز دوره 8 ساله گذشته، ناگهان مساحت جنگل‌ها افزایش هم یافته است؟!
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌و‌گو با "ایران" به بخشی از این سئوالات پاسخ داده و آمادگی خود را برای پاسخگویی و ارائه مستندات شفاف‌تر به کارشناسان و مراکز تحقیقاتی اعلام کرده است.
مساحت واقعی جنگل‌های شمال
زنده یاد کریم ساعی ـ بنیانگذار علم جنگلبانی در ایران ـ در ابتدای دهه 20 شمسی، مساحت جنگل‌های شمال را حدود سه میلیون و 400 هزار هکتار و مساحت کل جنگل‌های ایران را بالغ بر 18 میلیون هکتار اعلام می‌کند. رقمی که در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته و بر اساس آمار فائو در سال 2011 از آن 18 میلیون هکتار تنها 11 میلیون و از مساحت جنگل‌های شمال نیز حدود 1.8 میلیون هکتار باقی مانده که آن‌هم به گفته بسیاری از کارشناسان این سازمان و سازمان حفاظت محیط زیست بیش از یک سوم آن جنگل‌های مخروبه است.
علی ایحال از دهه 20 تا کنون مبنای قضاوت بسیاری از کارشناسان و حتی سازمان حفاظت محیط زیست از تخریب جنگل‌های کشور در چند دهه گذشته اشاره به همین آمار مهندس کریم ساعی بوده که وضعیت فعلی را با وضعیت دهه 20 می‌سنجند.
با این حال مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به "ایران" می‌گوید: زنده یاد ساعی در مرداد 1321 در گزارشی با عنوان "شمه‌ای در مورد جنگل‌های ایران" این آمار را ارائه می‌کند، ولی این صرفاً یک برآورد بوده، چون نامه‌های موجود از وزیر کشاورزی وقت در دهه 1330 که هم‌اکنون در بین اسناد سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری موجود است، نشان می‌دهد که تا آن زمان برای تهیه این آمار از سیستم نقشه‌برداری استفاده نشده بوده؛ چرا که این امر هزینه‌بر بوده و ایران قادر به تهیه عکس‌های هوایی نبوده است.
به گفته بیانی، سابقه تهیه نخستین نقشه جنگل‌های شمال کشور به دهه 30 برمی‌گردد. در سال 1334 تا 1336 که مقارن با آمدن اولین گروه کارشناسان فائو به ایران بود، به درخواست "بنگاه جنگل"، اولین سری عکس‌های هوایی توسط یک گروه آمریکایی به نام راجرز در محدوه 3 میلیون و 400 هزار هکتار از شمال ایران انجام شد. بر اساس این عکس‌ها، حدود 82 برگ نقشه با مقیاس 1:50000 به‌صورت پلانی متریک از گلیداغی تا اسالم تهیه شد که از این میزان، مساحت جنگل‌های شمال حدود 2 میلیون و 88 هزار و 590 هکتار تعیین شد؛ ضمن این‌که در عکس‌برداری هوایی این دوره، برخی مناطق مرزی به دلیل این‌که کشور شوروی سابق اجازه عکس‌برداری نمی‌داد، از این مطالعات جا ماند.
وی می‌افزاید: حالا این‌که امروز بسیاری از افراد اشاره می‌کنند سطح جنگل‌های شمال ایران بالای سه میلیون هکتار بوده و حالا این‌قدر شده، اصلاً این‌طور نیست، چون عملیات عکس‌برداری در حدود سه میلیون هکتار از شمال انجام شد که لزوماً همه این محدوده جنگل نبوده و نقشه‌های تهیه شده که به‌صورت کاغذی هم بود و بسیاری از استادان امروزی همچون دکتر جوانشیر و پروفسور دالکی هم در تهیه آماربرداری زمینی این پروژه نقش داشته‌اند، مساحت جنگل را 2 میلیون و 88 هزار و 590 هکتار اعلام کردند.
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور خاطرنشان می‌کند: در سال 1346 نیز دومین سری عکس‌برداری هوایی توسط یک گروه پرواز ایرانی از سازمان نقشه‌برداری در مقیاس 1:20000 انجام شد و محدوده عکس‌برداری باز هم مثل دفعه قبل بود و کارشناسان سازمان جنگل‌ها بر اساس این عکس‌ها 299 برگ نقشه جنگل در مقیاس 1:25000 تهیه کردند که مساحت جنگل‌های شمال را در این دوره یک میلیون و 989 هزار و 458 هکتار نشان می‌داد. آمارهای این دوره بیشترین سطح تخریب را در فاصله همین یک دهه نشان می‌دهد که تخریب‌های صورت گرفته نیز عمدتاً شامل کاهش 90 هزار هکتاری در بخش جنگل‌های جلگه‌ای به دلیل دسترسی نداشتن مردم به سوخت فسیلی و زغال‌گیری و کف‌بری درختان صورت می‌گرفت. از سوی دیگر، در همین زمان کارشناسان فائو پیشنهاد اجرای طرح‌های آگروفارستری را در جنگل‌های مخروبه داده بودند و شاید یکی از دلایل کاهش سطح جنگل‌ها همین توسعه کشاورزی در جنگل‌های مخروبه بود که منجر به محو شدن همان اندک جنگل‌های مخروبه شد. از این سال تا سال 1373 عملاً نقشه‌برداری دیگری صورت نگرفت، تا این‌که سومین سری عکس‌های هوایی در این سال با مقیاس 1:20000 توسط سازمان نقشه‌برداری صورت گرفت و حدود 272 برگ نقشه تولید شد که مساحت جنگل را یک میلیون و 847 هزار و 886 هکتار نشان می‌داد.
به گفته بیانی، در سال 1382 چهارمین سری نقشه‌برداری از جنگل‌های شمال انجام گرفت و حدود 279 برگ نقشه‌های جدید تهیه شد و مساحت جنگل‌های با تاج پوشش یک تا 100 درصد، یک میلیون و 936 هزار هکتار برآورد شد.
وی علت این افزایش سطح را رویکرد حفاظتی سازمان و جنگل‌کاری‌های سال‌های گذشته عنوان می‌کند که بخشی از آن به ثمر رسیده بود؛ اما شاید واقعیت این باشد که با گذشت زمان و صرف نظر از افت کیفی جنگل‌های کشور، سازمان مسئول تنها تعاریف خود را از جنگل با تعاریف رایج دنیا و فائو مجزا کرد، به‌طوری که مناطقی که تاج پوشش درختی بین 5 تا 10 درصد هم داشتند، در زمره جنگل‌ها قرار گرفت!
افزایش سطح جنگل در یک دهه گذشته
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در ادامه تأکید می‌کند: در سال 1394 با بهره‌گیری از تصاویر ماهواره لندست 2015، تصاویر ماهواره استر 2013، نقشه‌های قبلی مربوط به سال 1384 و بازدید‌های میدانی و تصاویر به‌روز گوگل، کل محدوده جنگل‌های شمال مورد مطالعه قرار گرفت و این بار حتی نقاط مرزی هم که پیش‌تر در عملیات نقشه‌برداری از مطالعات ما جا می‌ماند، به‌صورت دقیق ارزیابی شد. بدین ترتیب مساحت جنگل‌های با تاج پوشش بالای 5 درصد حدود 2 میلیون و 73 هزار و 386 هکتار تعیین شد که 2 میلیون و چهار هزار هکتار آن تاج پوشش بالای 10 درصد دارد.
بیانی می‌افزاید: از سال 1334 تا 1373 یعنی در یک بازه زمانی 39 ساله حدود 240 هزار و 704 هکتار از سطح جنگل‌های هیرکانی کاهش یافت، اما از این سال به بعد شاهد افزایش 225 هزار و 500 هکتاری جنگل‌های شمال بودیم. بنابراین در این 60 سال می‌توان گفت کلاً 15 هزار و 204 هکتار کاهش سطح داشتیم که برای هر سال این رقم معادل 253 هکتار کاهش مساحت می‌شود.
وی یادآور می‌شود: تغییر رویکرد سازمان به سمت جنگل‌داری همگام با طبیعت، کاهش سطح بهره‌برداری‌های تجاری و طرح‌های صیانتی، دقت بالای تصاویر ماهواره‌ای نسبت عامل اصلی این افزایش سطح بوده؛ ضمن این‌که در عکس‌های هوایی سال‌های گذشته برخی مناطق جنگلی به دلیل زمان نامناسب عکس‌برداری هوایی زیر ابرها مانده و از مطالعات حذف شده و بخشی دیگر نیز در مناطق مرزی هرگز جزء آمار لحاظ نشد، اما حالا با تصاویر ماهواره‌ای این نقیصه برطرف شده است.
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با اشاره به رشد تخریب جنگل‌ها می‌گوید: ما نمی‌توانیم منکر تخریب شویم، اما می‌گوییم سرعت افزایش سطح جنگل در شمال از سرعت تخریب بالاتر رفته است.
بیانی درباره مساحت جنگل‌های زاگرس نیز گفت: چون در یک سال گذشته بحث جنگل‌های شمال خیلی مطرح بود، فعلاً این کار را برای جنگل‌های شمال انجام دادیم و هنوز در مورد سایر جنگل‌های کشور کار جدیدی صورت نگرفته، اما بر اساس آمارهای 10 سال گذشته، مساحت جنگل‌های زاگرس حدود 5 میلیون و 400 هزار هکتار، جنگل‌های خلیج عمانی حدود یک میلیون و 200 هزار هکتار و ایرانوتورانی نیز 4 میلیون و 600 هزار هکتار است.
او خاطرنشان می‌کند: دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای امکان پایش روزانه گرد و غبار، آتش‌سوزی‌ها و حتی سیل را هم دارد و بر این اساس نقشه مناطق حساس به آتش‌سوزی برای استان‌های گیلان، فارس و گلستان با استفاده از نقشه گرمای زمین تهیه شده و در اختیار یگان حفاظت استان‌ها قرار گرفته و انتظار می‌رود در سال جاری با داشتن این اطلاعات بتوانیم از زمان و مکان آتش‌سوزی‌ها بهتر مطلع شده و حتی از وقوع حریق‌های دیگر جلوگیری کنیم.
تخریب جنگل برای انتقال آب خزر
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در واکنش به این‌که اخیراً دبیر شبکه زیست محیطی مازندران از تخریب قریب الوقوع 94 هکتار از جنگل‌های شمال برای اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان خبر داده، می‌گوید: اصلاً بحث 94 یا 96 هکتار این‌جا مطرح نیست. ابعاد تخریب خیلی بیشتر خواهد بود؛ اگر این طرح اجرایی شود. چون عمق جنگل در این منطقه حدود 5 کیلومتر است و چون هنوز نقشه دقیق مسیر طرح را به ما نداده‌اند، ما نمی‌دانیم دقیقاً چقدر جنگل در قالب این طرح عمرانی از بین می‌رود. با این حال در تاریخ 25 اسفند سال گذشته نامه‌ای از سوی رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای خانم دکتر ابتکار ارسال شد و از ایشان خواستیم تا نقشه تمامی طرح‌هایی که در کمیته ارزیابی اثرات محیط زیستی طرح‌ها تأیید می‌کنند، برای بررسی ابعاد تخریب جنگل به ما بدهند تا ما با استفاده از امکان بهره‌گیری از تصاویر ماهواره‌ای به‌روز که فعلاً برای‌مان میسر شده، وسعت تخریب‌ها را روی نقشه پیاده کنیم که هنوز پاسخی از سازمان حفاظت محیط زیست دریافت نشده است.
بیانی می‌افزاید: ببینید امروز بر اساس ارزش‌گذاری اقتصادی که برای جنگل‌های شمال انجام شده، هر هکتار جنگل معادل 660 میلیون تومان ارزش زیست محیطی و اقتصادی به لحاظ زمین دارد و امیدواریم این مهم در اجرای پروژه‌های عمرانی لحاظ شود.
به گزارش "لاهیگ"، مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌و‌گو با "ایران" تأکید می‌کند بر اساس آخرین مطالعات سنجش از دور و بررسی تصاویر ماهواره‌ای، این افزایش سطح صرفاً به لحاظ کمی است و در بحث کیفی وارد نشده است.
رضا بیانی معتقد است: آن‌چه امروز باعث افزایش سطح جنگل‌های شمال شده، دقت بالای آخرین نقشه‌برداری صورت گرفته در مقایسه با دوره‌های قبل است؛ چرا که در این دوره تماماً از تصاویر ماهواره‌ای به‌جای عکس‌های هوایی استفاده شده و جنگل‌کاری‌های وسیع صورت گرفته در دهه 70 نیز اکنون به ثمر نشسته، ضمن این‌که ضریب حفاظت و مدیریت در طرح‌های جنگل‌داری نیز افزایش یافته است.
اما آیا واقعاً چنین است؟ این‌که مشاهدات عینی و هشدارهای متعدد سازمان حفاظت محیط زیست و استادان دانشگاهی را باور کنیم، یا آمار سازمان جنگل‌ها را، موضوع دیگری است که به نظر می‌رسد مسئولان این سازمان حاضرند برای راستی آزمایی آمارهای ارائه شده، نقشه‌های تهیه شده را در اختیار کارشناسان قرار دهند تا مشخص شود اساساً این افزایش سطح در چه مناطقی و به چه شکلی رخ داده است؟
تصور این‌که با وجود رشد شتابناک تخریب جنگل‌های شمال و عریان شدن بسیاری از عرصه‌های جنگلی کشور از پوشش درختی و تبدیل آن به ویلا، شهرک و زمین‌های کشاورزی، حالا سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اعلام می‌کند در یک دهه گذشته شاهد افزایش سطح جنگل در شمال ایران هم بودیم، کمی سخت به نظر می‌رسد. اکنون این پرسش به قوت خود باقی است که در 10 سال گذشته که 8 سال آن در دولت‌های نهم و دهم قرار داشت، چه اتفاقی افتاده که با وجود آن‌همه تخریب‌های صورت گرفته از پیش از این دوره و نیز دوره 8 ساله گذشته، ناگهان مساحت جنگل‌ها افزایش هم یافته است؟!
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌و‌گو با "ایران" به بخشی از این سئوالات پاسخ داده و آمادگی خود را برای پاسخگویی و ارائه مستندات شفاف‌تر به کارشناسان و مراکز تحقیقاتی اعلام کرده است.
مساحت واقعی جنگل‌های شمال
زنده یاد کریم ساعی ـ بنیانگذار علم جنگلبانی در ایران ـ در ابتدای دهه 20 شمسی، مساحت جنگل‌های شمال را حدود سه میلیون و 400 هزار هکتار و مساحت کل جنگل‌های ایران را بالغ بر 18 میلیون هکتار اعلام می‌کند. رقمی که در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته و بر اساس آمار فائو در سال 2011 از آن 18 میلیون هکتار تنها 11 میلیون و از مساحت جنگل‌های شمال نیز حدود 1.8 میلیون هکتار باقی مانده که آن‌هم به گفته بسیاری از کارشناسان این سازمان و سازمان حفاظت محیط زیست بیش از یک سوم آن جنگل‌های مخروبه است.
علی ایحال از دهه 20 تا کنون مبنای قضاوت بسیاری از کارشناسان و حتی سازمان حفاظت محیط زیست از تخریب جنگل‌های کشور در چند دهه گذشته اشاره به همین آمار مهندس کریم ساعی بوده که وضعیت فعلی را با وضعیت دهه 20 می‌سنجند.
با این حال مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به "ایران" می‌گوید: زنده یاد ساعی در مرداد 1321 در گزارشی با عنوان "شمه‌ای در مورد جنگل‌های ایران" این آمار را ارائه می‌کند، ولی این صرفاً یک برآورد بوده، چون نامه‌های موجود از وزیر کشاورزی وقت در دهه 1330 که هم‌اکنون در بین اسناد سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری موجود است، نشان می‌دهد که تا آن زمان برای تهیه این آمار از سیستم نقشه‌برداری استفاده نشده بوده؛ چرا که این امر هزینه‌بر بوده و ایران قادر به تهیه عکس‌های هوایی نبوده است.
به گفته بیانی، سابقه تهیه نخستین نقشه جنگل‌های شمال کشور به دهه 30 برمی‌گردد. در سال 1334 تا 1336 که مقارن با آمدن اولین گروه کارشناسان فائو به ایران بود، به درخواست "بنگاه جنگل"، اولین سری عکس‌های هوایی توسط یک گروه آمریکایی به نام راجرز در محدوه 3 میلیون و 400 هزار هکتار از شمال ایران انجام شد. بر اساس این عکس‌ها، حدود 82 برگ نقشه با مقیاس 1:50000 به‌صورت پلانی متریک از گلیداغی تا اسالم تهیه شد که از این میزان، مساحت جنگل‌های شمال حدود 2 میلیون و 88 هزار و 590 هکتار تعیین شد؛ ضمن این‌که در عکس‌برداری هوایی این دوره، برخی مناطق مرزی به دلیل این‌که کشور شوروی سابق اجازه عکس‌برداری نمی‌داد، از این مطالعات جا ماند.
وی می‌افزاید: حالا این‌که امروز بسیاری از افراد اشاره می‌کنند سطح جنگل‌های شمال ایران بالای سه میلیون هکتار بوده و حالا این‌قدر شده، اصلاً این‌طور نیست، چون عملیات عکس‌برداری در حدود سه میلیون هکتار از شمال انجام شد که لزوماً همه این محدوده جنگل نبوده و نقشه‌های تهیه شده که به‌صورت کاغذی هم بود و بسیاری از استادان امروزی همچون دکتر جوانشیر و پروفسور دالکی هم در تهیه آماربرداری زمینی این پروژه نقش داشته‌اند، مساحت جنگل را 2 میلیون و 88 هزار و 590 هکتار اعلام کردند.
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور خاطرنشان می‌کند: در سال 1346 نیز دومین سری عکس‌برداری هوایی توسط یک گروه پرواز ایرانی از سازمان نقشه‌برداری در مقیاس 1:20000 انجام شد و محدوده عکس‌برداری باز هم مثل دفعه قبل بود و کارشناسان سازمان جنگل‌ها بر اساس این عکس‌ها 299 برگ نقشه جنگل در مقیاس 1:25000 تهیه کردند که مساحت جنگل‌های شمال را در این دوره یک میلیون و 989 هزار و 458 هکتار نشان می‌داد. آمارهای این دوره بیشترین سطح تخریب را در فاصله همین یک دهه نشان می‌دهد که تخریب‌های صورت گرفته نیز عمدتاً شامل کاهش 90 هزار هکتاری در بخش جنگل‌های جلگه‌ای به دلیل دسترسی نداشتن مردم به سوخت فسیلی و زغال‌گیری و کف‌بری درختان صورت می‌گرفت. از سوی دیگر، در همین زمان کارشناسان فائو پیشنهاد اجرای طرح‌های آگروفارستری را در جنگل‌های مخروبه داده بودند و شاید یکی از دلایل کاهش سطح جنگل‌ها همین توسعه کشاورزی در جنگل‌های مخروبه بود که منجر به محو شدن همان اندک جنگل‌های مخروبه شد. از این سال تا سال 1373 عملاً نقشه‌برداری دیگری صورت نگرفت، تا این‌که سومین سری عکس‌های هوایی در این سال با مقیاس 1:20000 توسط سازمان نقشه‌برداری صورت گرفت و حدود 272 برگ نقشه تولید شد که مساحت جنگل را یک میلیون و 847 هزار و 886 هکتار نشان می‌داد.
به گفته بیانی، در سال 1382 چهارمین سری نقشه‌برداری از جنگل‌های شمال انجام گرفت و حدود 279 برگ نقشه‌های جدید تهیه شد و مساحت جنگل‌های با تاج پوشش یک تا 100 درصد، یک میلیون و 936 هزار هکتار برآورد شد.
وی علت این افزایش سطح را رویکرد حفاظتی سازمان و جنگل‌کاری‌های سال‌های گذشته عنوان می‌کند که بخشی از آن به ثمر رسیده بود؛ اما شاید واقعیت این باشد که با گذشت زمان و صرف نظر از افت کیفی جنگل‌های کشور، سازمان مسئول تنها تعاریف خود را از جنگل با تعاریف رایج دنیا و فائو مجزا کرد، به‌طوری که مناطقی که تاج پوشش درختی بین 5 تا 10 درصد هم داشتند، در زمره جنگل‌ها قرار گرفت!
افزایش سطح جنگل در یک دهه گذشته
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در ادامه تأکید می‌کند: در سال 1394 با بهره‌گیری از تصاویر ماهواره لندست 2015، تصاویر ماهواره استر 2013، نقشه‌های قبلی مربوط به سال 1384 و بازدید‌های میدانی و تصاویر به‌روز گوگل، کل محدوده جنگل‌های شمال مورد مطالعه قرار گرفت و این بار حتی نقاط مرزی هم که پیش‌تر در عملیات نقشه‌برداری از مطالعات ما جا می‌ماند، به‌صورت دقیق ارزیابی شد. بدین ترتیب مساحت جنگل‌های با تاج پوشش بالای 5 درصد حدود 2 میلیون و 73 هزار و 386 هکتار تعیین شد که 2 میلیون و چهار هزار هکتار آن تاج پوشش بالای 10 درصد دارد.
بیانی می‌افزاید: از سال 1334 تا 1373 یعنی در یک بازه زمانی 39 ساله حدود 240 هزار و 704 هکتار از سطح جنگل‌های هیرکانی کاهش یافت، اما از این سال به بعد شاهد افزایش 225 هزار و 500 هکتاری جنگل‌های شمال بودیم. بنابراین در این 60 سال می‌توان گفت کلاً 15 هزار و 204 هکتار کاهش سطح داشتیم که برای هر سال این رقم معادل 253 هکتار کاهش مساحت می‌شود.
وی یادآور می‌شود: تغییر رویکرد سازمان به سمت جنگل‌داری همگام با طبیعت، کاهش سطح بهره‌برداری‌های تجاری و طرح‌های صیانتی، دقت بالای تصاویر ماهواره‌ای نسبت عامل اصلی این افزایش سطح بوده؛ ضمن این‌که در عکس‌های هوایی سال‌های گذشته برخی مناطق جنگلی به دلیل زمان نامناسب عکس‌برداری هوایی زیر ابرها مانده و از مطالعات حذف شده و بخشی دیگر نیز در مناطق مرزی هرگز جزء آمار لحاظ نشد، اما حالا با تصاویر ماهواره‌ای این نقیصه برطرف شده است.
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با اشاره به رشد تخریب جنگل‌ها می‌گوید: ما نمی‌توانیم منکر تخریب شویم، اما می‌گوییم سرعت افزایش سطح جنگل در شمال از سرعت تخریب بالاتر رفته است.
بیانی درباره مساحت جنگل‌های زاگرس نیز گفت: چون در یک سال گذشته بحث جنگل‌های شمال خیلی مطرح بود، فعلاً این کار را برای جنگل‌های شمال انجام دادیم و هنوز در مورد سایر جنگل‌های کشور کار جدیدی صورت نگرفته، اما بر اساس آمارهای 10 سال گذشته، مساحت جنگل‌های زاگرس حدود 5 میلیون و 400 هزار هکتار، جنگل‌های خلیج عمانی حدود یک میلیون و 200 هزار هکتار و ایرانوتورانی نیز 4 میلیون و 600 هزار هکتار است.
او خاطرنشان می‌کند: دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای امکان پایش روزانه گرد و غبار، آتش‌سوزی‌ها و حتی سیل را هم دارد و بر این اساس نقشه مناطق حساس به آتش‌سوزی برای استان‌های گیلان، فارس و گلستان با استفاده از نقشه گرمای زمین تهیه شده و در اختیار یگان حفاظت استان‌ها قرار گرفته و انتظار می‌رود در سال جاری با داشتن این اطلاعات بتوانیم از زمان و مکان آتش‌سوزی‌ها بهتر مطلع شده و حتی از وقوع حریق‌های دیگر جلوگیری کنیم.
تخریب جنگل برای انتقال آب خزر
مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در واکنش به این‌که اخیراً دبیر شبکه زیست محیطی مازندران از تخریب قریب الوقوع 94 هکتار از جنگل‌های شمال برای اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان خبر داده، می‌گوید: اصلاً بحث 94 یا 96 هکتار این‌جا مطرح نیست. ابعاد تخریب خیلی بیشتر خواهد بود؛ اگر این طرح اجرایی شود. چون عمق جنگل در این منطقه حدود 5 کیلومتر است و چون هنوز نقشه دقیق مسیر طرح را به ما نداده‌اند، ما نمی‌دانیم دقیقاً چقدر جنگل در قالب این طرح عمرانی از بین می‌رود. با این حال در تاریخ 25 اسفند سال گذشته نامه‌ای از سوی رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای خانم دکتر ابتکار ارسال شد و از ایشان خواستیم تا نقشه تمامی طرح‌هایی که در کمیته ارزیابی اثرات محیط زیستی طرح‌ها تأیید می‌کنند، برای بررسی ابعاد تخریب جنگل به ما بدهند تا ما با استفاده از امکان بهره‌گیری از تصاویر ماهواره‌ای به‌روز که فعلاً برای‌مان میسر شده، وسعت تخریب‌ها را روی نقشه پیاده کنیم که هنوز پاسخی از سازمان حفاظت محیط زیست دریافت نشده است.
بیانی می‌افزاید: ببینید امروز بر اساس ارزش‌گذاری اقتصادی که برای جنگل‌های شمال انجام شده، هر هکتار جنگل معادل 660 میلیون تومان ارزش زیست محیطی و اقتصادی به لحاظ زمین دارد و امیدواریم این مهم در اجرای پروژه‌های عمرانی لحاظ شود.
نظرات بینندگان