واردات گسترده چای خارجی در سالهای گذشته بحرانی جدی را متوجه صنعت چای کشور کرد و بهخاطر واردات بیرویه، چایکاران متضرر شدند و بسیاری از کارخانههای چای خشک کنی به حالت تعطیل یا نیمه تعطیل درآمدند.
واردات گسترده چای خارجی در سالهای گذشته بحرانی جدی را متوجه صنعت چای کشور کرد و بهخاطر واردات بیرویه، چایکاران متضرر شدند و بسیاری از کارخانههای چای خشک کنی به حالت تعطیل یا نیمه تعطیل درآمدند. به گزارش "لاهیگ" به نقل از "ایران"، مصرف چای در ایران حدود ۱۱۰ هزار تن است، اما واردات بیش از 69 هزار تن چای در سال که بیشتر آن هم بهصورت قاچاق است، تقریباً نیمی از مصرف سالانه چای در کشور را تشکیل میدهد. به همین دلیل و همچنین بهدلیل قدیمی بودن کارخانههای چای خشک کنی و پایین بودن تکنولوژی فرآوری، بسیاری از تولیدات سالهای گذشته در انبارها بدون خریدار ماند. همین مشکلات باعث شد در سال 1386 بیش از 320 هزار تن چای فروش نرفته در انبارهای استان گیلان بماند. سال گذشته قبل از شروع کار دولت یازدهم، چایهای مانده در انبارها که بهعلت فاسد شدن، غیرقابل مصرف بود، بهمنظور مصارف صنعتی و تولید کود به فروش رسید. اما همان زمان زمزمههایی مبنی بر ورود چای سنواتی غیرقابل مصرف بهصورت فرآوری شده و با عنوان "چای خارجی" به بازار مطرح شد که حاشیههای آن هنوز هم ادامه دارد. درحالی که نعمت یاورزاده (رئیس سابق هیأت مدیره سندیکای کارخانجات چای شمال) در گفتوگو با "ایران"، چای سنواتی را به هیچ وجه فاسد و غیرقابل مصرف نمیداند، اما ایرج هوسمی (رئیس اتحادیه چایکاران شمال) تأکید میکند: سلامت چای سنواتی به هیچ وجه مورد تأیید سازمان استاندارد نیست و شورای اقتصاد و وزارت بهداشت در مصوبهای اعلام کردهاند این چای مضر و آسیبرسان است که باید معدوم شود یا به مصارف صنعتی برسد و به کمپوست تبدیل شود.
چای سنواتی فاسد نیست با اینکه مراجع رسمی، استاندارد نبودن چای سنواتی را تأیید کردهاند، اما رئیس سابق هیأت مدیره سندیکای کارخانجات چای شمال میگوید: چای سنواتی که توسط کارخانههای چای داخلی خریداری شده، با فرآوری و بازسازی و جداسازی قسمتهای رطوبتزده تحت نظارت سازمان چای و استاندارد، بستهبندی شده و به بازار عرضه شده است. به گفته یاورزاده، 320 هزار تن چای فروش نرفته در انبارهای گیلان مانده بود که سال 1392 انبارداران بخش خصوصی و بخش دولتی اعلام کردند قصد تخلیه انبار را دارند و مجوز فروش چای مانده را اخذ کردهاند. به این ترتیب، بخشی از آن چایها با قیمتهای بسیار ارزان و کمتر از کیلویی 80 تومان فروخته شد. او میگوید: این چای ارزان قیمت توسط برخی بنگاهها که کارگاههای فرآوری در خارج از مرزها دارند، خریداری و در این کارگاهها بهصورت غیرمجاز و خارج از نظارت استاندارد فرآوری و عمدتاً به کشور روسیه فروخته شد. اما به گفته یاورزاده، چای سنواتی عرضه شده در بازار داخل، شرایط فرآوری متفاوتی را گذرانده است. او میگوید: کارخانهها 52 هزار تن چای موجود در انبارها را که متعلق به سازمان تعاون روستایی بود و بعد از 12 بار مزایده به فروش نرفت، با قیمت بالاتر از این شرکت خریداری و بهصورت کاملاً استاندارد و تحت نظارت، آن را فرآوری و به بازار عرضه کردند. وی میگوید: بحثهای مربوط به غیراستاندارد بودن چای سنواتی از سوی همان دلالانی مطرح میشود که چای را با قیمت بسیار ارزان میخریدند و در کارگاههای خارج از مرز، بعد از فرآوری و مخلوط با چای خارجی میفروختند. هیچ مرجع رسمی تا کنون اعلام نکرده چایی که در کارخانههای کشور فرآوری شده و بهصورت بستهبندی در بازار موجود است، مضر و غیرقابل مصرف است. یاورزاده ذائقه و سلیقه ایرانیان در مصرف چای را بینظیر توصیف میکند که امکان ندارد آنها چای مانده و بیکیفیت را بهجای چای باکیفیت مصرف کنند. به گفته یاورزاده، این نوع چای هماکنون به کشورهای کنیا، لهستان، آلمان، انگلیس، روسیه و هند صادر میشود. او میگوید: 46 هزار تن چای فروش نرفته هماکنون در انبارهای گیلان موجود است که پیشنهاد ما این است قبل از اینکه این چای بهدست دلالان و سودجویان برسد، تحت نظارت سازمانهای مربوط در کشور بازسازی و فرآوری شود؛ چون مشتری آن هم وجود دارد.
پرونده چای سنواتی در جریان رسیدگی رئیس اتحادیه چایکاران شمال میگوید: فروش چای سنواتی در سال گذشته فقط بهمنظور تبدیل شدن به کمپوست یا برای مصارف صنعتی و حمل به خارج از کشور بود؛ اما با فرآوری این چای و فروش آن در بازار هم به تولید چای امسال لطمه زده شد، هم حیثیت چایکاران و کیفیت چای ایرانی زیر سئوال رفت. به گفته هوسمی، چای سنواتی خریداری شده با فرآوری و افزودن اسانسهای غیرمجاز به نام چای ایرانی و چای خارجی در بازار ایران عرضه و بخشی از آن هم صادر شد. وی میگوید: هر نوع چای حتی در بهترین شرایط نگهداری بعد از 3 سال فاسد میشود و به درد مصرف انسانی نمیخورد. به همین دلیل از عرضه چای سنواتی و غیرمرغوب به بازار شکایت کردیم که این شکایت همچنان درحال رسیدگی است.
محمود: من در یک جمله باید بگویم مردم لاهیجان لایق صنعت چای نبودند، چون ندیدم بهخاطر تخریب اولین کارخانه چای در مقابل مقبره بناکنندهاش، کلمهای حتی ابراز تأسف کنند. تخریب کنندگانش هم کشاورزان خود لاهیجان هستند و مسئولین سایت لاهیگ اگر بخواهند، اسم تکتکشان را میآورم که پیگیر تغییر کاربری و حیف و میل کردن این ثروت باد آورده هستند. این از این. بعد چه کسی گفته مصرف چای ایران 110 هزار تن است؛ بر چه اساسی و به چه استنادی؟ سازمان چای هند که لااقل در صادرات چای باید این آمار را تأیید کند، مصرف چای ایران را 70 هزار تن اعلام کرده است (بخواهید مستندش هست ارسال کنم). مطلب دیگر اینکه، این چای به اصطلاح سنواتی را آمریکا و اسرائیل برایمان نفرستادند. این چایهای بیمصرف در همان زمان تولید را کارخانههای چای با برگهای غیرقابل چایسازی کشاورزان در دوره طرح تغییر ساختار سازمان چای کشور و مدیریت سازمان تعاون روستایی تولید کردند و به اسم روی دستمان مانده و اشباع بازار از چای خارجی و بدهی خودشان به دولت مجدداً آن را به دولت انداختند و پول بیتالمال چند سال صرف نگهداری آن شد و الآن میگویند معدومش کنید، چون به خارج هم که میرود، دوباره برمیگردد. من از مسئولین سایت لاهیگ سئوال میکنم و پیگیری کنند: آیا این چای سنواتی که در داخل توزیع میشود، غیر از این است که در همین کارخانههای چای شمال دارد آماده رفتن به بازار داخلی میشود؟ چطور موقعی که چای را 320 تومان از سازمان تعاون روستایی میخرید و 2000 تومان در بازار میفروشید، خوب است، ولی وقتی کسان دیگری غیر از شمالیها این کار را در حجم گستردهتر انجام میدهند، بد است!!!؟؟؟ چرا شیوه تولیدتان را اصلاح نمیکنید؟ چرا یک چای قابل مصرف نمیسازید که مردم آن را با میل نوش جان کنند. دولت امسال 70 درصد بهای ماده خام را به کارخانههای چای داد، ولی از پرداخت 33 درصد سهم دولت که در واقع سهم دولت نیست، بلکه بخشی از پول کشاورزان است و حق آنها، ابا میکند که چی، چای سنواتی آمده و ما چایهای خود را نفروختهایم و نداریم و همان مرثیهخوانی که استادش هستند!!! من اهل فن نیستم، ولی میپرسم دولت 70 درصد بهای برگ سبز را داده. فرض کنید هر 5 کیلو برگ سبز، یک کیلو چای خشک بدهد، 5 ضربدر 1800 میشود 9000 تومان و 4000 تومان اجرت ساخت بگذارید رویش، میشود 13000 تومان. آن وقت چای را که کمتر از 20000 تومان نفروختند، پس چرا پول بدهی خودشان را نمیدهند؟ بعد اینکه، ما در سال 1389 تا 1393 بین 60 تا 66 هزار تن واردات قانونی داشتهایم و مقدار تولید هم معلوم است. پس از کدام قاچاق صحبت میکنید؟ مگر اینکه بگوییم این چای و آمارش که در گمرک ثبت شده، دروغ است. نکته دیگر اینکه، میگویند چای سنواتی بر قیمت چای تأثیر گذاشته و نمیگویند چطور فقط بر قیمت چای ایرانی و نه خارجی اثر میگذارد و اشباع بودن بازار از چای خارجی طبق نظر شما چرا قیمت چای را کاهش نمیدهد یا آن را بیمشتری نمیسازد؟