سهم مردم دیلمان از کارخانه سیمان به‌ظاهر گیلان سبز
ابوطالب قاسمی وسمه‌جانی
از زمانی که زمزمه تأسیس کارخانه سیمان در منطقه دیلمان بر سر زبان‌ها افتاد، به‌دلیل این‌که صنعت سیمان، صنعتی آلوده‌ساز بوده و در یک منطقه از نظر زیست‌محیطی حساس مکان‌یابی شد، دغدغه‌ها و نگرانی‌های بسیاری را پدید آورد و مقاومت‌هایی در بین مردم بومی منطقه و دلسوزان طبیعت به‌راه انداخت. از یک‌سو، مسئولان شهرستانی و استانی از این‌که مجوز تأسیس این کارخانه را در دوره صدارت و ریاست خود ارائه نموده‌اند، بدان می‌بالیدند و از سوی دیگر، کارشناسان و دلسوزان، اقدامات پیش رو که موجب آسیب‌های غیرقابل جبران به محیط اجتماعی، اقتصادی و زیستی منطقه می‌شود را به مسئولان و از طریق رسانه‌ها به مقامات عالی کشوری گوشزد می‌کردند. اما مسئولین راه خود را رفتند و منتقدان خسته از اعتراض و درگیر با مسائل روزمره زندگی، سکوت پیشه کردند، تا این‌که، در یک حرکت محیرالعقول، "گیلان سبز" به ابتدای نام کارخانه اضافه شد تا این‌گونه استدلال شود که با خرید تجهیزات و فیلترهای مجهز از آلمان، از هرگونه آلودگی و تخریب محیطی جلوگیری به‌عمل خواهد آمد.
ایام گذشت و پس از اخذ تمام مجوزها و خرید اراضی به انحاء مختلف ـ که خود جای نگارش دیگری دارد ـ ساخت سازه‌های کارخانه با ظرفیت تولید روزانه 3500 تن آغاز شد. همزمان زلزله‌خیزی مکان کارخانه، تأمین آب مورد نیاز، آلودگی خاک و بحث تردد وسایل نقلیه سنگین برای توزیع سیمان تولید شده، از مباحث داغ در منطقه بود. مسئولان با شعار اشتغالزایی بالا برای مردم محلی، در تسریع کار کارخانه پیگیری‌های جدی داشتند. بالاخره با همه حرف و حدیث‌های موجود، در سال 1392 این کارخانه به بهره‌برداری رسید و تولید سیمان آغاز شد. اما هنوز چند روزی از تولید و عرضه سیمان نگذشته بود که مشکلات آن زودتر از پیش‌بینی‌های انجام شده، بروز نمود. مزاحمت خودرو‌های حمل سیمان و خطرات جانی ناشی از آن، برداشت بی‌ملاحظه مواد اولیه از معادن منطقه که تخریب منظر و چشم‌اندازها را موجب شده است، آلودگی شدید هوا و خاک، گرانی کالاها و خدمات در منطقه، تخریب بالای 80 درصدی جاده عبوری محلی، استرس و نگرانی از حیات و آینده مردم، همگی بخشی از آسیب‌های مشهود و ملموس در منطقه است. شاید نتوان کسی را در منطقه پیدا کرد که به فردای دیلمان خوش‌بین باشد. کارخانه که ساخته شد تا به توسعه دیلمان کمک نماید، خود به عامل نابودی‌اش تبدیل شده است.
فهماندن این نکته به مسئولان دشوار است که اول باید مردمی در در دیلمان بتوانند زندگی کنند تا به پیشرفت آن کمک نمود و برای دستیابی به توسعه برنامه‌ریزی کرد. دیلمانی که به‌دلیل سبقه تاریخی و فرهنگ بومی و محلی و اقلیم مطلوب برای توسعه گردشگری بر سر زبان‌ها افتاده و به‌صورت یک طفل نوپا درحال رشد و بالندگی بود، با سم سیمان درحال نابود شدن است و دیگر کسی برای دیدار از منطقه رغبتی ندارد. در این بین افرادی که از عمق فاجعه رخ‌داده شده آگاهی ندارند، اگر بخواهند عازم منطقه شوند، علاوه بر خطر تصادف، آسیب‌های جدی جانی و مالی در کمین‌شان است.
حال چند سئوال از مدیران و مسئولان وقت که این هدیه اجباری را به مردم دیلمان تقدیم کردند:
1- مکان‌یابی کارخانه تا چه حد با استانداردها و شاخص‌هایی مانند راه دسترسی، نزدیکی به بازار توزیع، وجود منابع آب در منطقه و ... انطباق داشته است؟
2- ملاحظات زیست‌محیطی در منطقه با نگاه این‌که دیلمان در یک حوزه کوهستانی با حساسیت زیست‌محیطی قرار دارد، چه اندازه درنظر گرفته شده است؟
3- زندگی مردم منطقه و روستاهای دیلمان در زمان مکان‌یابی کارخانه تا چه اندازه برای مسئولان مهم بوده است؟
4- اولویت، توسعه منطقه بوده است، یا سود سرشار سرمایه‌گذاران و صاحبان کارخانه؟
5- میزان نظارت بر فعال بودن فیلترهای جلوگیری کننده از آلودگی‌ها تا چه اندازه می‌باشد؟
6- آیا در زمان موافقت و صدور مجوز به این نکته فکر می‌کردند که روزی زندگی مردم تحت‌الشعاع اثرات کارخانه یک سرمایه‌گذار غیربومی قرار گیرد که تنها و تنها به سود بیشتر خود فکر می‌کند، ولاغیر؟
7- سهم مردم منطقه از سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته و بهره‌برداری از منابع منطقه که متعلق به آن‌ها و اجدادشان است، چقدر می‌باشد؟
8- آیا مجوز دهندگان، اصلاً کارخانه سیمان را می‌شناختند و یا قبلاً جایی دیده بودند؟!
و هزاران سئوال دیگر که ترجیح می‌دهم خوانندگان این متن بدان بیافزایند.
آری، این است سهم ما مردم دیلمان از کارخانه "سیمان" به‌ظاهر "گیلان سبز".
ایام گذشت و پس از اخذ تمام مجوزها و خرید اراضی به انحاء مختلف ـ که خود جای نگارش دیگری دارد ـ ساخت سازه‌های کارخانه با ظرفیت تولید روزانه 3500 تن آغاز شد. همزمان زلزله‌خیزی مکان کارخانه، تأمین آب مورد نیاز، آلودگی خاک و بحث تردد وسایل نقلیه سنگین برای توزیع سیمان تولید شده، از مباحث داغ در منطقه بود. مسئولان با شعار اشتغالزایی بالا برای مردم محلی، در تسریع کار کارخانه پیگیری‌های جدی داشتند. بالاخره با همه حرف و حدیث‌های موجود، در سال 1392 این کارخانه به بهره‌برداری رسید و تولید سیمان آغاز شد. اما هنوز چند روزی از تولید و عرضه سیمان نگذشته بود که مشکلات آن زودتر از پیش‌بینی‌های انجام شده، بروز نمود. مزاحمت خودرو‌های حمل سیمان و خطرات جانی ناشی از آن، برداشت بی‌ملاحظه مواد اولیه از معادن منطقه که تخریب منظر و چشم‌اندازها را موجب شده است، آلودگی شدید هوا و خاک، گرانی کالاها و خدمات در منطقه، تخریب بالای 80 درصدی جاده عبوری محلی، استرس و نگرانی از حیات و آینده مردم، همگی بخشی از آسیب‌های مشهود و ملموس در منطقه است. شاید نتوان کسی را در منطقه پیدا کرد که به فردای دیلمان خوش‌بین باشد. کارخانه که ساخته شد تا به توسعه دیلمان کمک نماید، خود به عامل نابودی‌اش تبدیل شده است.
فهماندن این نکته به مسئولان دشوار است که اول باید مردمی در در دیلمان بتوانند زندگی کنند تا به پیشرفت آن کمک نمود و برای دستیابی به توسعه برنامه‌ریزی کرد. دیلمانی که به‌دلیل سبقه تاریخی و فرهنگ بومی و محلی و اقلیم مطلوب برای توسعه گردشگری بر سر زبان‌ها افتاده و به‌صورت یک طفل نوپا درحال رشد و بالندگی بود، با سم سیمان درحال نابود شدن است و دیگر کسی برای دیدار از منطقه رغبتی ندارد. در این بین افرادی که از عمق فاجعه رخ‌داده شده آگاهی ندارند، اگر بخواهند عازم منطقه شوند، علاوه بر خطر تصادف، آسیب‌های جدی جانی و مالی در کمین‌شان است.
حال چند سئوال از مدیران و مسئولان وقت که این هدیه اجباری را به مردم دیلمان تقدیم کردند:
1- مکان‌یابی کارخانه تا چه حد با استانداردها و شاخص‌هایی مانند راه دسترسی، نزدیکی به بازار توزیع، وجود منابع آب در منطقه و ... انطباق داشته است؟
2- ملاحظات زیست‌محیطی در منطقه با نگاه این‌که دیلمان در یک حوزه کوهستانی با حساسیت زیست‌محیطی قرار دارد، چه اندازه درنظر گرفته شده است؟
3- زندگی مردم منطقه و روستاهای دیلمان در زمان مکان‌یابی کارخانه تا چه اندازه برای مسئولان مهم بوده است؟
4- اولویت، توسعه منطقه بوده است، یا سود سرشار سرمایه‌گذاران و صاحبان کارخانه؟
5- میزان نظارت بر فعال بودن فیلترهای جلوگیری کننده از آلودگی‌ها تا چه اندازه می‌باشد؟
6- آیا در زمان موافقت و صدور مجوز به این نکته فکر می‌کردند که روزی زندگی مردم تحت‌الشعاع اثرات کارخانه یک سرمایه‌گذار غیربومی قرار گیرد که تنها و تنها به سود بیشتر خود فکر می‌کند، ولاغیر؟
7- سهم مردم منطقه از سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته و بهره‌برداری از منابع منطقه که متعلق به آن‌ها و اجدادشان است، چقدر می‌باشد؟
8- آیا مجوز دهندگان، اصلاً کارخانه سیمان را می‌شناختند و یا قبلاً جایی دیده بودند؟!
و هزاران سئوال دیگر که ترجیح می‌دهم خوانندگان این متن بدان بیافزایند.
آری، این است سهم ما مردم دیلمان از کارخانه "سیمان" به‌ظاهر "گیلان سبز".
1- احداث کارخانه‌های بزرگ کشتی‌سازی ـ در حد اقیانوس پیما ـ در کنار دریاچه اورمیه و نیز در مرکز شهر اصفهان مجاور سی و سه پل تا بدین‌وسیله پس از احداث کارخانه کشتی‌سازی و ساخت کشتی، دولت مجبور به تأمین هزینه لازم جهت آوردن آب به دریاچه اورمیه و زاینده رود شود.
2- استخدام چند نفر شکارچی بین‌المللی درجه یک جهت شکار سریع پلنگ‌ها و یوز پلنگ‌های باقی‌مانده در کشور تا بدین‌وسیله دولت مجبور به تخصیص بودجه و امکانات لازم جهت حفظ نسل پلنگ ایرانی شود.
3- ساخت منطقه قطب تولید باتری، اسید سولفوریک، گچ و آهک ایران در جنگل گلستان و جنگل ناهارخوران جهت مجبور کردن دولت به تخصیص بودجه‌های ضربتی جهت نجات این عرصه‌های جنگلی.
4- به کلیه شهروندان و روستاییان عزیز که کوچه‌های محل سکونت و جاده‌های روستایی‌شان دارای چاله چوله است، توصیه می‌شود با حداکثر سرعت و با استفاده از تمام امکانات موجود، مانند کامیون‌های سنگین با وزن خارج از توان جاده و کمپرسور و بیل و کلنگ و ... نسبت به تخریب کامل جاده اقدام تا مسئولان مجبور به احداث یک جاده جدید شیک شوند.
خدایی‌اش حیف است که یک دریای مواج نظریه به‌درستی بهره‌برداری نشود. بجنبید دوستان!