جشنواره سوسن چلچراغ؛ فرصت یا تهدید گردشگری گیلان؟!
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با علم به این موضوع در طول این سالها میتوانست از طریق اعتبارات روستاهای هدف گردشگری و نیز جذب سرمایهگذاران، شرایط بهتری را برای این منطقه رقم زند.
خبر برگزاری جشنواره "سوسن چلچراغ" در روستای داماش گیلان درحالی از سوی معاون گردشگری استان گیلان انعکاس یافت که هنوز هدفگذاری و فرصتسازی برای این جشنواره با اما و اگرها و چالشهای جدی مواجه است و زیرساختهای لازم مهیا نیست و بیم آسیبهای غیرقابل جبران به این گونه نادر گیاهی میرود. به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، "سوسن چلچراغ" گلی از خانواده لیلیوم است که تنها در ایران و بخش کوچکی از جمهوری آذربایجان میروید. این گل تنها در روستای داماش بخش عمارلو از توابع شهرستان رودبار یافت میشود و برای مدت کوتاهی در حدود دو ماه ـ خرداد و تیر ـ گل دارد. برخی عقیده دارند، زیبایی و شباهت این گل به چلچراغ سبب شده که چنین نامی بر آن نهاده شود، اما مردم محلی میگویند "سوسن چلچراغ" در شب نورافشانی میکند و به همین دلیل "چلچراغ" نامیده شده است. در واقع پرچم "سوسن چلچراغ" دارای مواد فلئورسانس است که قابلیت بازتابش نور را دارد. صاحب نظران و کارشناسان علوم گیاهی درباره خطراتی که گل "سوسن چلچراغ" را تهدید میکند به نکاتی اشاره دارند که بیتوجهی به آن ممکن است آثار زیانباری را دامنگیر این گل زیبا و منحصر به فرد کند. نکته اساسی آن است که در عرصه طبیعی، وجود حشرهای (سوسک) آجری رنگ به نام Lilioceris Faldermni ـ که مطالعه زیستشناسی این آفت در ایستگاه تحقیقات لاهیجان درحال انجام است ـ تهدید جدی برای این گل بهشمار میرود. البته فقط به این دلیل نیست که "سوسن چلچراغ" در خطر انقراض قرار دارد، بلکه باید گفت چون این گل، رویشگاه محدودی دارد، بر اثر عوامل غیرطبیعی، همچون تردد گروههای انسانی و یا چرای بیش از حد دام در منطقه، میتواند به تهدیدی جدی برای این گل زیبا و منحصر به فرد تبدیل شود.
این درحالی است که، به سازمان حفاظت محیط زیست توصیه شده است از طریق جمعآوری حشرات در باغهای پرورش گل "سوسن چلچراغ"، مبارزه با آفات را به عنوان یک راه حل مورد توجه قرار دهند. البته نمیتوان این مهم را ندیده گرفت که استفاده از سموم نه تنها در بیشتر موارد کارساز نیست و نمیتوان به عنوان یک راه حل قطعی به آن نگاه کرد، بلکه ممکن است تا حدودی ترکیبات خود این سموم بر حیات این گل تأثیرگذار باشد. نکته حائز اهمیت دیگری که وجود دارد این است که، معاون گردشگری گیلان درحالی از جشنواره سوسن چلچراغ و اجرای تورهای گروهی سخن به میان میآورد که تا کنون بهجز محدودسازی برای بازدید علاقهمندان این گل، سازوکار مشخصی برای بازدیدهای گروهی فراهم نشده و بسیاری از کسانی که با این انگیزه به منطقه داماش عزم سفر میکنند، شرایط محیطی را برای بازدید مهیا ندیده و اغلب با گلهمندی از این منطقه باز میگردند. در شرایطی که زیرساختهای لازم برای حضور گردشگران در روستای هدف گردشگری داماش فراهم نیست و در عرضه خدمات و تسهیلات گردشگری، خلاءهای جدی دیده میشود، از ثبت نام تورهای گروهی خبر داده میشود که قرار است طی هفتههای آینده برای دیدن "سوسن چلچراغ" به گیلان سفر کنند. هدایت تورهای گروهی ـ آنهم به صورت انبوه ـ به این مقصد گردشگری به سابقه نشان داده است که علاوه بر راه دسترسی، کمبود خدمات اقامتی، پذیرایی، سرویس بهداشتی مناسب و سایر امکانات مورد نیاز، کمترین انتظارات گردشگران برآورده نمیشود و نارضایتیهای بسیار بهوجود خواهد آمد. این درحالی است که اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با علم به این موضوع در طول این سالها میتوانست از طریق اعتبارات روستاهای هدف گردشگری و نیز جذب سرمایهگذاران، شرایط بهتری را برای این منطقه رقم زند. همچنین نمیتوان از مسائل زیست محیطی و تبعاتی که برگزاری این جشنواره، که بعضاً گلایهمندی تشکلهای غیردولتی و سازمانهای مردمنهاد را به دنبال داشته است، چشمپوشی کرد. بسیاری از این گروهها بر این باورند که از گردشگرانی که به صورت انبوه وارد این منطقه میشوند نمیتوان انتظار رفتار مسئولانه در طبیعت بکر و زیبای منطقه را داشت؛ چرا که تجربه نشان از آن دارد که با بازگشت این گردشگران، آنچه برای مردم محلی باقی میماند، تلی از زبالههای گوناگون است. گویی مسئولان امر از اثرات زیست محیطی و حتی اجتماعی ناشی از ورود گردشگران به منطقه درمیمانند. "سوسن چلچراغ" در سال 1354 از سوی لدربوری که یک گیاهشناس است در گیلان شناسایی شد و پس از معرفی به دولت ایران از شورای عالی محیط زیست در زمره آثار زیست محیطی کشور به ثبت رسید. "سوسن چلچراغ" از سال 1355 در فضایی به مساحت 4 هکتار تحت حفاظت قرار گرفته است.