زمانی که کاشف السلطنه به فکر ایجاد باغهای چای در شمال ایران افتاد، کمتر کسی در زمینه نوسازی کشاورزی ایران گامی برداشته بود. اقدام جسورانه او در آوردن مخفیانه بوتههای چای از هند، کشاورزی شمال ایران را دگرگون کرد.
فکر نوسازی در ایران (مدرنیزاسیون) ـ چه از جهت سیاسی و فرهنگی و چه از جهت صنعت و اقتصاد ـ به پیشگامی روشنفکران و دولتمردانی آغاز شد که پیش از انقلاب مشروطه، در اندیشه بنا کردن کشوری نو بر ویرانه ایران کهن بودند. به گزارش "لاهیگ" به نقل از "جدید آنلاین"، محمد میرزا قاجار قوانلو (کاشف السلطنه مشهور به چایکار) از معدود افراد خانواده قاجار بود که به نوسازی ایران توجه داشتند و این شاید هم به گامهایی برمیگشت که عباس میرزا ـ جد او ـ برداشته بود و هم به تلاشهایی که کسانی چون امیر کبیر برای نوسازی ایران آغاز کرده بودند و در دورههای بعد اوج گرفت. او هم در مدرسه دارالفنون درس خواند و هم در فرانسه و با تحولات و پیشرفتهای مغرب زمین نیز آشنا بود. از اینرو باید نوسازان ایران را نه تنها در میان اهل فرهنگ و دولتمردان، بلکه با دیدی وسیعتر در میان کسانی از اهل صنعت و تجارت هم جستوجو کرد که نقشی پیشگام ایفا کردهاند. با این نگاه، شاید بتوان کاشف السلطنه را یکی از پیشگامان عرصه نوسازی ایران دانست. کاشف السلطنه و کسانی چون او، حتی در دوران ناصرالدین شاه، هم خواهان ایجاد حکومتی بر اساس قانون بودند و هم میخواستند ایران وارد شاهراه ترقی و پیشرفت اقتصادی شود؛ تلاشهایی که به پراکندن تخم انقلاب مشروطه منجر شد. زمانی که کاشف السلطنه به فکر ایجاد باغهای چای در شمال ایران افتاد، کمتر کسی در زمینه نوسازی کشاورزی ایران گامی برداشته بود. اقدام جسورانه او در آوردن مخفیانه بوتههای چای از هند، کشاورزی شمال ایران را دگرگون کرد. با این اقدام او، یک رشته بزرگ کشاورزی و درآمدزا به اقتصاد ایران افزوده شد. طبعاً این کار از خروج ارز از کشور هم کاست. باغهای چای یک کار همیشگی به کشاورزان گیلانی هدیه داد که شش ماه از سال زندگانی آنان را پر میکرد. از اینها گذشته، مزارع چای به خاطر نظم و ردیف منظم بوتهها بر زیبایی طبیعی منطقه نیز افزود و اکنون از جاذبههای گردشگری خطه گیلان بهشمار میآید. در دوران رضا شاه که نوسازی ایران به صورت برنامهریزی شده و مدون آغاز شد، کسانی چون کاشف السلطنه فرصت یافتند تا در این تلاش همهجاگیر شرکت کنند. او که نخستین ماشینآلات خشک کردن و پروردن چای را به ایران آورده بود، سرپرست این صنعت نوپای چایکاری شد. گرچه خود خود کاشف السلطنه در ۱۳۰۷ خورشیدی در راه بازگشت در جنوب ایران بر اثر تصادف درگذشت، اما راهی را که او گشوده بود، دیگران ادامه دادند و کارخانههای متعدد چای در سواحل دریای خزر حاصل تلاشی است که او آغاز کرد. گزارش مصور این صفحه را که نگاهی است به زندگی و کارنامه کاشف السلطنه، جواد منتظری تهیه کرده است. برخی از عکسهای اين گزارش از کتاب "حاجی ميرزا کاشف السلطنه" به قلم نوه او ـ ثريا کاظمی ـ برگرفته شده است. این گزارش از اینجا قابل دریافت و مشاهده است.
باقری (کارمند موزه تاریخ چای ایران): شما که عکسها را از کتاب "حاجی ميرزا کاشف السلطنه" برداشتید، ای کاش مطالب کتاب را کمی مطالعه میکردید. شاید اشتباه تهوه آور (اقدام جسورانه او در آوردن مخفیانه بوتههای چای از هند) را مرتکب نمیشدید. لطفاً هرچه زودتر نسبت به اصلاح مطلب اقدام نمایید. برای اطلاع بیشتر میتوانید به موزه تاریخ چای تشریف بیاورید.