با دفن غیراصولی زبالهها،
زنگ خطر نابودی طبیعت گیلان به گوش میرسد
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با بیان اینکه 31 مرکز دفن زباله غیراستاندارد در استان فعال است، گفت: از مهمترین عوامل تخریب عرصههای جنگلی، تخلیه و دفن غیراصولی زباله و فاضلاب است.
زنگ خطر طبیعت گیلان با دفن غیراصولی زباله به صدا درآمده است. از اینرو باید با برنامهریزی راهبردی و اجرای طرحهای کاربردی محیط زیست استان را نجات داد.
به گزارش خبرگزاری مهر، در حال حاضر آلودگی آبها، دفع غیربهداشتی زباله، استفاده بیرویه از سموم کشاورزی و ... از عمدهترین معضلات زیستمحیطی استان گیلان بهشمار میرود. در این میان انباشت زباله بدون هیچگونه عمل جداسازی از مبداء، در داخل و حاشیههای جنگل و در بهترین مکانهای توریستی و طبیعی و نزدیک به مراکز مسکونی شهری یا روستایی استان با کمترین فاصله حمل و با ارزانترین هزینه انجام میشود.
در این ارتباط، مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با بیان اینکه 31 مرکز دفن زباله غیراستاندارد در استان فعال است، گفت: از مهمترین عوامل تخریب عرصههای جنگلی، تخلیه و دفن غیراصولی زباله و فاضلاب است.
امیر عبدوس افزود: دفن زباله غیراستاندارد زباله هم از نظر منظر و هم به لحاظ اکولوژیکی مشکلات بسیاری در استان بهوجود آورده و سلامت مردم را تهدید میکند.
وی اظهار داشت: تفکیک زباله از مبداء، ساخت کارخانههای تبدیل زباله به انرژی، تولید کمپوست از زباله و ساخت سیستمهای تصفیه فاضلاب در استانهای شمالی تنها راهکارهای ساماندهی زباله و فاضلاب در این مناطق است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با اشاره به اینکه دفن غیراصولی زباله به عنوان یک معضل امروز گریبان استان را گرفته است، گفت: اگر فکری اساسی برای رفع این مشکل نشود، در آینده نه چندان دور خطر جدی منابع و ذخائر آبی گیلان را تهدید خواهد کرد.
وی همچنین عمدهترین مشکل زیستمحیطی استان گیلان را آلودگی آب ذکر کرد و افزود: هماکنون فاضلابهای صنعتی، شهری و شیرابههای پسماندهای شهری، آبهای زیرزمینی گیلان را تهدید میکنند.
عبدوس اظهار داشت: عمدهترین مشکلی که در گیلان برای دفع پسماندها وجود دارد، بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی است که باعث میشود دفن پسماند را غیرممکن سازد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با بیان اینکه بر اساس ضوابط دفن بهداشتی پسماندها، هیچ نقطهای برای دفن پسماند در استان وجود ندارد، گفت: در تمام 31 مرکز دفن پسماند گیلان، دفن غیربهداشتی انجام میشود.
وی افزود: سفرههای آبهای زیرزمینی گیلان آلوده هستند، اما میزان آلودگی بر اساس استانداردها و مقادیر مجاز از سوی آب و فاضلاب شهری، روستایی و شرکت آب منطقهای گیلان بررسی میشود و اگر از حد استاندارد، آلودگی بالاتر باشد، باید به مردم اطلاعرسانی شود از آب چاه استفاده نکنند.
بدین ترتیب دفن نامناسب و غیراصولی زبالههای شهری در اطراف شهرها موجب تولید حجم انبوهی از شیرابههای بسیار خطرناک میشود. این شیرابهها که بسیار آلوده بوده، حاوی سموم و فلزات سنگین نیز هستند که همراه جریان آبهای سطحی به هنگام بارندگی و یا بهطور مستقیم به سفرههای آب زیرزمینی نفوذ و میتواند باعث آلوده شدن آب زیرزمینی شود.
حال چنانکه در پاییندست مراکز دفن زباله، چاههای برداشت آب برای مصارف مختلف وجود داشته باشد، شیوع بیماریهای بسیار خطرناک و بروز حالت بحرانی بسیار محتمل خواهد بود که البته این حالت پس از چند سال بهوجود میآید.
به هر حال آلودگی آبهای زیرزمینی در مجاورت مکانهای دفن زباله با شیرابههای مواد زاید جامد شهری برای سالهاست که اتفاق میافتد، بدون اینکه هیچگونه بررسی دقیق و جامعی در اینخصوص انجام شده باشد. اگرچه با مطالعات انجام گرفته در برخی از کشورها به این نتیجه رسیدهاند که شیرابه مکانهای دفن زباله سبب آلودگی شدید آبهای زیرزمینی میشود.
آبهای زیرزمینی از طریق فرآیندهای طبیعی، مانند شستوشوی خاک و اختلاط با منابع آب زیرزمینی آلوده و یا از طریق فعالیتهای انسانی از قبیل دفع مواد زاید، معدن کاری و فعالیتهای کشاورزی در معرض آلودگی قرار میگیرند.
از مهمترین عواملی که سهم مهمی در آلودگی منابع آب زیرزمینی دارد، دفع مواد زائد جامد و زبالههای شهری است. دفع غیراصولی زبالههای شهری علاوه بر آلودگیهای آبهای زیرزمینی، تبعات زیستمحیطی دیگری از جمله آلودگی آبهای سطحی، تغییر هدایت هیدرولیکی آبخوان و آلودگی منابع معدنی را نیز درپی خواهد داشت.
یک کارشناس مسائل زیستمحیطی در اینباره گفت: آب مهمترین نیاز انسان برای زیستن است که در سطح زمین و زیر زمین وجود دارد و نگهداری آن بسیار اهمیت دارد و بهرهگیری نامناسب از آن ممکن است موجب آلوده شدن و در نتیجه زیانبخش بودن آن شود که بسیار خطرناک خواهد بود.
علیاصغر محمدی افزود: توجه به چشمهها، رودها و سیلاب، دریاها، دریاچهها، آبخوانهای زیرزمینی و نیز راههای آلوده شدن آنها و جلوگیری از آلودگی در بررسیهای زیستمحیطی اهمیت بهسزایی دارند.
وی اظهار داشت: منابع و عوامل آلاینده آبهای زیرزمینی از نظر هندسی به آلایندههای نقطهای و غیرنقطهای تقسیم میشوند. آلایندههای نقطهای از یک منبع قرار گرفته در یک نقطه منشاء میگیرند؛ حال آنکه آلودگی غیرنقطهای از سوی یک منبع آلاینده در امتداد یک خط صورت میگیرد.
این کارشناس محیط زیست گفت: نهرها، جویها، رودخانهها، دریاچهها، دریاها و منابع آبهای زیرزمینی از طریق ورود مواد زائد انواع مختلف آلودگیهای بیولوژیکی و شیمیایی را دریافت میکنند و میتوانند در انتشار عوامل بیماریزا نقش مهمی داشته باشند که انباشتن مواد زائد در محیط از طریق نشت شیرابه به آلودگی آبهای زیرزمینی و سطحی منجر میشود.
وی با بیان اینکه مواد زائد شهری آلوده به میکروب هستند و میتوانند منابع آب را آلوده کنند، افزود: در برخی از ایستگاههای موقت زباله و محلهای دفن، آبهای سطحی و شیرابه بدون توجه به عواقب آن به چاههای جاذب هدایت میشوند. این آب به راحتی میتواند به آبهای زیرزمینی نفوذ و آلودگی را در سطح وسیعی منتشر کند.
محمدی گفت: با وجود این، عمدهترین مشکل گودالهای دفن زباله، مسأله آلودگی آبهای زیرزمینی در اثر نفوذ شیرابه است که به دلیل عدم رعایت اصول دقیق مهندسی پدید میآید. در این محلها آبهای سطحی به تدریج برخی مواد زباله را در خود حل و با شیرابه زبالهها مخلوط شده و مایع بسیار آلودهکنندهای تشکیل میشود.
وی با بیان اینکه شیرابهها حاوی مقایر زیاد مواد محلول و معلق است، افزود: عناصری همانند سدیم، کلسیم، آهن، مس، آلومینیوم، سرب، روی، نیکل، کادیوم، کروم و انادیم در شیرابه یافت میشوند.
این کارشناس مسائل زیستمحیطی اظهار داشت: شیرابه حالت اسیدی دارد و میزان PH آن بستگی به غلظت اسیدهای موجود در ترکیبات زباله و CO2 حاصل از اکسیداسیون مواد دارد. به دلیل خطرناک بودن ورود شیرابهها به آبهای زیرزمینی باید بیشترین تلاش برای حذف یا محدود کردن آنها صورت گیرد. پیدایش و ظهور شیرابه میتواند همزمان با دفن زباله و یا دیرتر و تا ۲۰ سال بعد نیز ادامه داشته باشد.
وی یادآور شد: اکسیژن مورد نیاز برای اکسیداسیون یک شیرابه، فاضلاب و پسآب معیار مناسبی برای آگاهی از مقدار مواد آلودهکننده موجود در آنهاست.
بدون شک مکانی که برای دفن زبالهها انتخاب میشود، باید از جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد. برای مثال، در مطالعات اولیه باید نقشهبرداری صورت گرفته و وضع منطقه از نظر توپوگرافی مشخص شود. همچنین مطالعات زمینشناسی، هیدرولوژی، زهکشی طبیعی منطقه، خاک پوششی، وضعیت دسترسی به محل، مکانسنجی و ... انجام گیرد.
قبل از انتخاب قطعی یک مکان برای دفن زبالهها، وضعیت آبهای زیرزمینی و نوع استفاده از آبهای زیرزمینی منطقه باید مشخص شود.
در رابطه با آلودگی آبهای زیرزمینی و امکان نفوذ شیرابه به داخل آنها همواره باید قدرت تصفیهپذیری و رفع آلودگی در هنگام حرکت شیرابه از لایههای مختلف زمین را مد نظر قرار داد.
با توجه به نیاز روزافزون جامعه به آبهای زیرزمینی و امکان استفاده از این آبها برای مصرف آشامیدنی، آلودگی آنها حتی به مقدار کم میتواند مشکلآفرین باشد و به دلیل جریان آهسته آبهای زیرزمینی، قدرت خود پالایی آنها به مراتب کمتر از آبهای سطحی است.
بهترین مکان دفن زباله مناطقی هستند که عوامل طبیعی در آن محلها شرایط خوبی را برای دفن مواد زائد بهوجود آورده باشند؛ مثل نقاط خشک و نیمه خشک. در چنین مکانهایی، به دلیل وجود زمین کافی و پایین بودن عمق آبهای زیرزمینی، شرایط دفن ایمن است.
با توجه به اینکه در مناطق مرطوب، زبالهها در نزدیکی سطح آبهای زیرزمینی دفن میشوند، حتی بهرغم وجود خاک غیرقابل نفوذ رس و سیلت، هرگونه شیرابه تولیدی در محل دفن تجمع یافته و در اثر فیلتراسیون طبیعی و تبادل یونی بین خاک رس و شیرابه، به آبهای زیرزمینی وارد میشود.
این موضوع در مورد جایگاههای دفن زباله سایر مناطقی که در آنها سطح آبهای زیرزمینی بالا باشد نیز صدق میکند. بنابراین حداقل ارتفاع خاک غیرقابل نفوذ، بین قسمت تحتانی محل دفن و سطح آب باید ۱۰ متر باشد. اگر ضخامت خاک غیرقابل نفوذ کمتر از ۱۰ متر باشد، جنس صخرههای بستر باید مورد مطالعه قرار گیرد.
در صورتی که محل دفن در بالای سطح آبهای زیرزمینی باشد و فاصله بین محل دفن و سطح آبهای زیرزمینی از سیلت و شن و صخرههای ترکدار تشکیل شده باشد، پتانسیل آلودگی شدید، بسیار کم است، زیرا شیرابه به هنگام عبور از صخرههای ترکدار، به صورت طبیعی فیلتر شده و تجزیه میشود، به علاوه آلایندهها فقط در صخرههای ترکدار پخش خواهند شد.
به هر حال در صورتی که سطح آبهای زیرزمینی بالاتر باشد و یا ضخامت مواد نفوذپذیر بالای سطح آب زیرزمینی کمتر باشد، آبهای زیرزمینی به شدت آلوده خواهند شد. در صورتی که مواد زائد جامد در زمین شنی نفوذپذیر دفن شوند و سطح آبهای زیرزمینی زیر این لایههای شنی قرار گرفته باشد، آبها به سرعت آلوده خواهند شد.
از آنجایی که نفوذ شیرابه در سفرههای آب زیرزمینی باعث افزایش مواد مضر و آلاینده در آنها میشود، در مراکز دفن زباله باید با بهکارگیری از روشهای مختلف از ورود شیرابه به آبهای زیرزمینی جلوگیری کرده و دفع یا تصفیه شود.