داستان کتابخانه امجدالسطان

پس از 28 سال دوری از لاهیجان، عکس میدان بنا شده در محل کتابخانه امجدالسلطان جزء نخستین عکس‌هایی است که دنیایی از خاطرات دوره‌های کودکی، نوجوانی و جوانی‌ام را دگرباره زنده کرد.

من به‌جای آن‌که روی میدان جدید مکث کنم، بیش‌تر در ساختمان‌های اطراف و تغییرات آن خیره شدم. ]...[ سی سال، زمان زیادی نیست که شهروندان یک شهر کوچک نسبت به تغییراتی که در گوشه و کنار آن صورت گرفته، حافظه دقیقی نداشته باشند. هنر آقای رنجبر این بود که از طریق این عکس روی حافظه بازدیدکنندگان کلیک می‌کند، اما صفحاتی که در برابر چشم‌های ما گشوده شدند، متأسفانه سفید بودند.

ساختمانی که قبلاً در این محدوده وجود داشت، در دهه بیست، متعلق به آقای امجدالسطان، پدربزرگ خانم فریده (مادر فرح پهلوی) بود. هم نام واقعی امجدالسطان (که متأسفانه در خاطرم نیست) چیز دیگر بود و هم خانم فریده هرگز به یاد نیاورد که پدربزرگش در این خانه دفن شده باشد. او آخرین باری که خانه پدربزرگش را دید، شش سال (و شاید هم هفت سال) داشت.
در اواخر دهه بیست، خانه را به مرحوم چهاردهی می‌فروشند. بعد از مدتی این خانه را به وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش امروز) برای تشکیل دبستان واگذار می‌کنند. می‌گویم واگذار به این دلیل که وزارت فرهنگ، نام دبستان را "مهین" (که نام دختر چهاردهی بود) گذاشت.

در دوره شهردار مسیح که نقشه جامع شهر زیرنظر مهندسی استانداری گیلان آماده شد و تعدادی از اهالی محل وقتی مطمئن شدند که نقشه در حال پیاده شدن است، داستان قبر امجدالسطان را ساختند و مانع شدند.

این نوع داستان‌سازی در لاهیجان سابقه داشت. مثلاً در سال 1336 وقتی می‌خواستند در صد متری همین میدان (دقیقاً روبه‌روی مسجد شعربافان، جنب مغازه نفت فروشی صادق حسنی که الآن چای فروشی است) دبیرستان بسازند، بعضی‌ها که منافع‌شان به خطر افتاده بود، جنجال به راه انداختند که این‌جا مکان مقدس و قبر فلان معصوم است. زنده‌یاد آقای محجوبی (پدر دکتر محجوبی) وقتی چنین افتضاحی را دید، بخشی از حیاط خانه‌اش را در اختیار اداره فرهنگ گذاشت تا دبیرستان عبدالرزاق را بسازند.
خانم فریده هم بدش نیامد که دست‌کم نشانه‌ای به عنوان یک لاهیجانی اصیل در این شهر داشته باشد. اما از آن‌جایی كه نه سند معتبری وجود داشت و نه اهالی شهر در مجموع تمایلی به ساختن گنبد و بارگاه داشتند (ساواک گیلان هم تمایلی به ساختن گنبد و بارگاه نداشت و معتقد بود که چنین کاری تحریک‌کننده است)، ساختمانی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر در وسط میدان ساختند و نامش را "کتابخانه امجدالسطان" گذاشتند. فرح پهلوی نیز در سال 1356 به شهر لاهیجان آمد و آن را افتتاح کرد.