دكتر محمود طالقانی:
موزه ميراث روستايی گیلان فضايی برای آشتی دادن نسل‌هاست
گيلان سرزميني است كه رنگ‌ها در طبيعت شالي و دريا جنگل و باران به گونه‌اي نقش شده‌اند كه ديگر نامش با گردشگري درآميخته و مردمانش نيز بدين وصف به ميهمان‌نوازي آشنا و تاريخ و فرهنگش خبر از قرن‌ها پيش دارند.
ديرگاهي
نمي‌گذرد كه موزه ميراث روستايي در ميان جنگل‌هايي از طبيعت گيلان به تلاش
آناني بنا شده كه يادشان به نگاهداشت دانش و فرهنگ پيشينيان‌شان دلخوش است.
خسته از فرم‌هاي كج و معوج و سيمان و آهن و دود، كوفتن زنگ‌ها و اونيفرم شهرنشيني و پچ‌پچ مردماني كه هياهويي در سرت مي‌آفرينند و سرآخر در پسين روز دودآلود و غبارگرفته به چارديواري يورش مي‌بري كه به آن هم خانه مي‌گويند و باز هم صداي مته بر آسفالت خيابان و باز هم...
گاه كه پا به راه سفر مي‌گذاري، در ميان دشت‌هايي فراخ درختاني استوارند و در ميانش خانه‌هايي و مردماني بر لب رود به تلاش مشغول و آناني كه زمين شخم مي‌زنند، و گاه نان و پنيري و آن‌طرف‌تر سبزي دشت‌ها بيداد مي‌كند و اسب‌هايي روان و سگ گله پارس مي‌كند و طنين ناي چوپان در جانت رسوخ، آن‌جا روستاست كه گاه ماندگاري‌اش به صدها سال در طول تاريخ مي‌رسد.
گيلان سرزميني است كه رنگ‌ها در طبيعت شالي و دريا جنگل و باران به گونه‌اي نقش شده‌اند كه ديگر نامش با گردشگري درآميخته و مردمانش نيز بدين وصف به ميهمان‌نوازي آشنا و تاريخ و فرهنگش خبر از قرن‌ها پيش دارند.
مي‌گويند عالم هنر، عالم مهيج و شگفت‌انگيزي است كه همتا ندارد و قوانين عجيب و شگفتي‌هاي خاص خود را دارد و براي لذت بردن از آن بايد كه ذهني آزاد داشت و در گيلان اثري از هنر معماري زنده شده به نام "موزه ميراث روستايي" كه رسيدن به آن ذهن را از هر ترديد و تشويشي رها مي‌كند.
از رشت كه به سمت جاده‌اي جديد به نام لاكان كه راهي مي‌شوي، پس از طي 25 كيلومتر مسيري رؤياگون به اثري بي‌همتا در عالم هنر و معماري خواهيد رسيد؛ موزه ميراث روستايي بنا شده در جنگل‌هاي گيلان.
تنها در وصفش همين كافي كه سازه‌هايي چند از سالياني دور، برآمده از معماري متفاوت روستاييان نيك‌انديش گيلاني توسط دانش‌آموختگاني خوش ذوق ـ با عشق به فرهنگ، آيين و زندگي پيشينيان خويش ـ واچيني، به جنگل‌هاي سراوان منتقل شده، دوباره چيني و به سبك روستاهاي نه‌گانه با همان معماري و زندگي به همان سبك به‌طور زنده در جلوي چشم گردشگران تصوير شده و همچنان درحال انجام است.
دكتر محمود طالقاني ـ مؤسس و بنيانگذار موزه ميراث روستايي گيلان كه خود زاده همين سرزمين سراسر فرهنگ است ـ مي‌گويد: انديشه ايجاد موزه براي نخستين بار چند هفته پس از زمين‌لرزه خرداد 1369 مطرح شد.
وي ادامه مي‌دهد: برپايي موزه ميراث روستايي گيلان يكي از معدود تلاش‌هايي است كه با هدف ثبت، مستند كردن و بازسازي بخشي از ميراث مادي و معنوي مردمان اين سرزمين صورت گرفته تا اهالي امروز گيلان زندگي گذشته نزديك خويش را در آن بازيابند و از اين رهگذر، ساكنان ديگر مناطق كشور و شايد دنيا به احوال‌پرسي آنان بيايند.
وي مي‌افزايد: كم‌آگاهي مردم نسبت به گذشته نزديك‌شان به طرق مختلف تهديدكننده آينده فرهنگي ـ اجتماعي و حتي سياسي ـ امنيتي آنان خواهد بود و در اين ميان، موزه ميراث روستايي با توجه به گسست نسل‌ها، فضايي براي آشنايي با فرهنگ اجدادي و آشتي دادن نسل‌ها فراهم كرده تا بار ديگر اهل سرزمين خويش شوند.
وي معتقد است: ثبت، بازسازي، نوشتاري و ديداري كردن ميراث مادي و معنوي زندگي گذشته نزديك مردمان سرزمين ايران براي تداوم و پايداري و آشنايي نسل‌هاي آينده اين مرز و بوم با آن امري ضروري و اجتناب‌ناپذير است.
در نيمه اسفند 1389 در مراسم رونمايي از سه كتاب از دستاوردهاي موزه ميراث روستايي گيلان كه در فرهنگستان هنر برگزار شد، معاون رئيس جمهوري و رئيس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در پيامي در صفحه نخست اين كتاب‌ها، اين موزه را از افتخارات نظام جمهوري اسلامي در حوزه فعاليت‌هاي ميراث فرهنگي كشور دانست.
در اين پيام آمده است: حوزه فرهنگي، معماري و كشاورزي گيلان از متنوع‌ترين و غني‌ترين حوزه‌هاي ميراث فرهنگي كشور است و به همين لحاظ، مستندسازي اين ميراث با هدف ماندگاري آن در اولويت برنامه‌هاي مطالعاتي و تحقيقاتي اين پروژه قرار دارد كه نتايج آن‌ها به تدريج به صورت گزارش‌هاي علمي و كتاب چاپ و منتشر مي‌شود.
در اين مراسم كه از سوي فرهنگستان هنر و پژوهشكده تحقيقات كاربردي فرهنگ ايراني دانشگاه تهران و با حضور انديشمندان و صاحب‌نظران در حوزه معماري برگزار شد، از كتاب‌هاي خانه موسوي، خانه محتشم‌طلب و خانه اميني (حاصل بخشي از فعاليت‌ها و پژوهش‌هاي علمي موزه ميراث روستايي گيلان) رونمايي شد.
اين سه كتاب با هدف مستندسازي و ماندگاري دانش طراحي و ساخت مجموعه‌هاي مسكوني حوزه‌هاي فرهنگي و معماري نه‌گانه گيلان كه در موزه ميراث روستايي به نمايش درآمده، تهيه شده تا گام مؤثر و مفيدي در معرفي معماري بومي روستايي گيلان، به‌ويژه فن و دانش ساخت بناها كه يكي از اهداف اصلي اين پروژه بزرگ ملي است برداشته شود.
ناظر پروژه ملي موزه‌هاي روستايي و عشايري كشور مي‌گويد: با تفاهمنامه‌اي كه ميان فرهنگستان هنر و پژوهشكده تحقيقات كاربردي فرهنگ ايراني دانشگاه تهران به امضاء رسيده، قرار است يك مجموعه 9 جلدي مربوط به 9 حوزه فرهنگي و معماري گيلان منتشر شود كه پژوهشكده وظيفه تبيين و فرهنگستان چاپ آن را به عهده دارد.
دكتر محمود طالقاني افزود: تاكنون دو كتاب به نام خانه موسوي و خانه محتشم‌طلب به چاپ رسيده و جلد سوم از اين مجموعه به نام خانه موسي‌زاده در دست چاپ است.
مطابق مطالعات و نتايج تحقيقات اوليه موزه ميراث روستايي گيلان، حوزه فرهنگي ـ معماري گيلان بدون درنظر گرفتن تقسيمات كشوري و سياسي به 9 حوزه فرهنگي ـ معماري دسته‌بندي شد.
تقسيم‌بندي اين حوزه‌ها بر اساس عوامل زيست‌محيطي (توپوگرافي، اقليم و ...)، نوع فعاليت كشاورزي، فرهنگ (گويش، زبان و ...)، مذهب و نوع معماري روستايي صورت پذيرفته كه هريك از اين حوزه‌ها در قالب يك روستا در موزه ميراث روستايي گيلان بازسازي مي‌شود.
اميد كه دانش نانوشته معماري روستايي گيلان با انتشار اين كتاب‌ها ماندگار و گامي در راستاي حفظ و تداوم فرهنگ در ميان آيندگان قرار گيرد.
خسته از فرم‌هاي كج و معوج و سيمان و آهن و دود، كوفتن زنگ‌ها و اونيفرم شهرنشيني و پچ‌پچ مردماني كه هياهويي در سرت مي‌آفرينند و سرآخر در پسين روز دودآلود و غبارگرفته به چارديواري يورش مي‌بري كه به آن هم خانه مي‌گويند و باز هم صداي مته بر آسفالت خيابان و باز هم...
گاه كه پا به راه سفر مي‌گذاري، در ميان دشت‌هايي فراخ درختاني استوارند و در ميانش خانه‌هايي و مردماني بر لب رود به تلاش مشغول و آناني كه زمين شخم مي‌زنند، و گاه نان و پنيري و آن‌طرف‌تر سبزي دشت‌ها بيداد مي‌كند و اسب‌هايي روان و سگ گله پارس مي‌كند و طنين ناي چوپان در جانت رسوخ، آن‌جا روستاست كه گاه ماندگاري‌اش به صدها سال در طول تاريخ مي‌رسد.
گيلان سرزميني است كه رنگ‌ها در طبيعت شالي و دريا جنگل و باران به گونه‌اي نقش شده‌اند كه ديگر نامش با گردشگري درآميخته و مردمانش نيز بدين وصف به ميهمان‌نوازي آشنا و تاريخ و فرهنگش خبر از قرن‌ها پيش دارند.
مي‌گويند عالم هنر، عالم مهيج و شگفت‌انگيزي است كه همتا ندارد و قوانين عجيب و شگفتي‌هاي خاص خود را دارد و براي لذت بردن از آن بايد كه ذهني آزاد داشت و در گيلان اثري از هنر معماري زنده شده به نام "موزه ميراث روستايي" كه رسيدن به آن ذهن را از هر ترديد و تشويشي رها مي‌كند.
از رشت كه به سمت جاده‌اي جديد به نام لاكان كه راهي مي‌شوي، پس از طي 25 كيلومتر مسيري رؤياگون به اثري بي‌همتا در عالم هنر و معماري خواهيد رسيد؛ موزه ميراث روستايي بنا شده در جنگل‌هاي گيلان.
تنها در وصفش همين كافي كه سازه‌هايي چند از سالياني دور، برآمده از معماري متفاوت روستاييان نيك‌انديش گيلاني توسط دانش‌آموختگاني خوش ذوق ـ با عشق به فرهنگ، آيين و زندگي پيشينيان خويش ـ واچيني، به جنگل‌هاي سراوان منتقل شده، دوباره چيني و به سبك روستاهاي نه‌گانه با همان معماري و زندگي به همان سبك به‌طور زنده در جلوي چشم گردشگران تصوير شده و همچنان درحال انجام است.
دكتر محمود طالقاني ـ مؤسس و بنيانگذار موزه ميراث روستايي گيلان كه خود زاده همين سرزمين سراسر فرهنگ است ـ مي‌گويد: انديشه ايجاد موزه براي نخستين بار چند هفته پس از زمين‌لرزه خرداد 1369 مطرح شد.
وي ادامه مي‌دهد: برپايي موزه ميراث روستايي گيلان يكي از معدود تلاش‌هايي است كه با هدف ثبت، مستند كردن و بازسازي بخشي از ميراث مادي و معنوي مردمان اين سرزمين صورت گرفته تا اهالي امروز گيلان زندگي گذشته نزديك خويش را در آن بازيابند و از اين رهگذر، ساكنان ديگر مناطق كشور و شايد دنيا به احوال‌پرسي آنان بيايند.
وي مي‌افزايد: كم‌آگاهي مردم نسبت به گذشته نزديك‌شان به طرق مختلف تهديدكننده آينده فرهنگي ـ اجتماعي و حتي سياسي ـ امنيتي آنان خواهد بود و در اين ميان، موزه ميراث روستايي با توجه به گسست نسل‌ها، فضايي براي آشنايي با فرهنگ اجدادي و آشتي دادن نسل‌ها فراهم كرده تا بار ديگر اهل سرزمين خويش شوند.
وي معتقد است: ثبت، بازسازي، نوشتاري و ديداري كردن ميراث مادي و معنوي زندگي گذشته نزديك مردمان سرزمين ايران براي تداوم و پايداري و آشنايي نسل‌هاي آينده اين مرز و بوم با آن امري ضروري و اجتناب‌ناپذير است.
در نيمه اسفند 1389 در مراسم رونمايي از سه كتاب از دستاوردهاي موزه ميراث روستايي گيلان كه در فرهنگستان هنر برگزار شد، معاون رئيس جمهوري و رئيس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در پيامي در صفحه نخست اين كتاب‌ها، اين موزه را از افتخارات نظام جمهوري اسلامي در حوزه فعاليت‌هاي ميراث فرهنگي كشور دانست.
در اين پيام آمده است: حوزه فرهنگي، معماري و كشاورزي گيلان از متنوع‌ترين و غني‌ترين حوزه‌هاي ميراث فرهنگي كشور است و به همين لحاظ، مستندسازي اين ميراث با هدف ماندگاري آن در اولويت برنامه‌هاي مطالعاتي و تحقيقاتي اين پروژه قرار دارد كه نتايج آن‌ها به تدريج به صورت گزارش‌هاي علمي و كتاب چاپ و منتشر مي‌شود.
در اين مراسم كه از سوي فرهنگستان هنر و پژوهشكده تحقيقات كاربردي فرهنگ ايراني دانشگاه تهران و با حضور انديشمندان و صاحب‌نظران در حوزه معماري برگزار شد، از كتاب‌هاي خانه موسوي، خانه محتشم‌طلب و خانه اميني (حاصل بخشي از فعاليت‌ها و پژوهش‌هاي علمي موزه ميراث روستايي گيلان) رونمايي شد.
اين سه كتاب با هدف مستندسازي و ماندگاري دانش طراحي و ساخت مجموعه‌هاي مسكوني حوزه‌هاي فرهنگي و معماري نه‌گانه گيلان كه در موزه ميراث روستايي به نمايش درآمده، تهيه شده تا گام مؤثر و مفيدي در معرفي معماري بومي روستايي گيلان، به‌ويژه فن و دانش ساخت بناها كه يكي از اهداف اصلي اين پروژه بزرگ ملي است برداشته شود.
ناظر پروژه ملي موزه‌هاي روستايي و عشايري كشور مي‌گويد: با تفاهمنامه‌اي كه ميان فرهنگستان هنر و پژوهشكده تحقيقات كاربردي فرهنگ ايراني دانشگاه تهران به امضاء رسيده، قرار است يك مجموعه 9 جلدي مربوط به 9 حوزه فرهنگي و معماري گيلان منتشر شود كه پژوهشكده وظيفه تبيين و فرهنگستان چاپ آن را به عهده دارد.
دكتر محمود طالقاني افزود: تاكنون دو كتاب به نام خانه موسوي و خانه محتشم‌طلب به چاپ رسيده و جلد سوم از اين مجموعه به نام خانه موسي‌زاده در دست چاپ است.
مطابق مطالعات و نتايج تحقيقات اوليه موزه ميراث روستايي گيلان، حوزه فرهنگي ـ معماري گيلان بدون درنظر گرفتن تقسيمات كشوري و سياسي به 9 حوزه فرهنگي ـ معماري دسته‌بندي شد.
تقسيم‌بندي اين حوزه‌ها بر اساس عوامل زيست‌محيطي (توپوگرافي، اقليم و ...)، نوع فعاليت كشاورزي، فرهنگ (گويش، زبان و ...)، مذهب و نوع معماري روستايي صورت پذيرفته كه هريك از اين حوزه‌ها در قالب يك روستا در موزه ميراث روستايي گيلان بازسازي مي‌شود.
اميد كه دانش نانوشته معماري روستايي گيلان با انتشار اين كتاب‌ها ماندگار و گامي در راستاي حفظ و تداوم فرهنگ در ميان آيندگان قرار گيرد.
نظرات بینندگان