دیگر بار هنگام نو شدن
فرا رسیده، حول حالنایی و باز هم نظم و قانونی نو از میانه هر دیار و روستا برمیخیزد.
پدیده نو شدن سال و
دوره، در همه هنگام اهمیت عمیقی در زندگی انسان داشته و سبب بهوجود آمدن یك رشته
از آیینها و سنن غنی شده است. ایران زمین پهنه گستردهای است با اقلیمها، فرهنگها
و خرده فرهنگهای گوناگون و در این میان، گیلان زمین سرزمین شالی و باران، جنگل و
رنگ، ماهی و دریا بی هیچ گزافه و گمان و به دلیل غنایی كهن، مملو از آیینها و
فرهنگهایی است كه خود به تنهایی میتواند خاستگاه فرهنگ شیفتگانی باشد كه برای
دانستنش دل به راه سفر میسپارند.
گیلان تنها سرزمین رنگ
و طبیعت نیست و چهبسا در هر دوره مفاخری از آن بروز كرده كه ردی عمیق و مؤثر بر
سابقه فرهنگی ایران و جهان از خویش بهجا نهاده و از كهن سالیان پیش، نام گیلان با
فرهنگ عجین شده است.
محمد بشرا، یكی از
محققان گیلان است كه در مسیر پژوهشهای بسیار در زمینه آیینها و فرهنگهای گیلان،
موی سپید كرده و هدیهاش بخش آثار قابل ارجاعی از آیینهای نیكاندیشان گیلانی به
نسل جدید است.
او در گفتوگو با خبرگزاری
ایرنا میگوید: اسطورهها، جشنها و آیینهای كهن ایران باستان در گیلان متأثر از
اوضاع طبیعی، جغرافیایی، تاریخی و معیشتی این سرزمین برای ماندگاری از لحاظ ساختار،
نوع روایت و حتی باورهای عامیانه، دگرگونیها و تغییراتی را پذیرفتهاند.
وی در زمینه مراسم پیشواز
نوروزی در گیلان گفت: این مراسم بین فاصله دو زمان كهنه و نو برگزار میشود؛ زمانی
كه دوره كهنه رو به اتمام و زمان نو با نوزایی و تجدید حیات طبیعت در پیش روست.
وی ادامه داد: حدود 15
تا 20 روز مانده به سال نو، مراسم استقبال از جشن نوروز آغاز میشود. خانهها،
مغازهها و خیابانها خاكروبی و پاك میشوند و دانههای عدس و گندم را میخیسانند
و در ظرفها میرویانند.
بشرا اضافه میكند:
مراسم پیشواز از نوروز، اغلب جنبه تمثیلی دارد و در ارتباط با نوزایی طبیعت است.
وی بیان كرد: مردم گیلان
نیز با آیینهای نمایشی چون عروسه گولی، رابرچره، نوروزخوانی، چهارشنبه سوری و شال
اندازی به استقبال نوروز خجسته میروند.
وی نوروزی خوانی را نوعی
آگاهسازی مردم از بهار و نوروز میداند و میگوید: نوروزخوانان افراد شناخته شده
و انگشتشمار باسواد روستایی بودند و در هر گروه نوروزخوان فرد مسنتر اشعار اصلی
نوروز را میخواند و بقیه تكرار میكردند... بهار آمد جوانان خیر ببینند/ گل عشرت
به كام دل بچینند/ جوانان شما داماد گردند/ عروسان صاحبه گاهواره فرزند/ به یاسین
و به طاها و تبارك/ شوما را سال نو باشد مبارك.
وی نمایشهای آیینی چون
عروسه گولی (جنگ بین زمستان و بهار با نمادی از غول و عروس) و رابرچره (چراننده
آهو) را در سادهترین شكل خود، نمادی از بازگشت و یا نزدیك شدن خورشید به برج و
اعتدال بهاری و رستاخیز زندگانی میداند.
بشرا میگوید: نان سفره
نوروزی بیشتر از جنس كوماچ، كشتا یا خولفا نان (نانی مهیا از كدو حلوایی)، نان
برنجی بود كه تمامیشان از آرد برنج پخته میشدند و آجیل نوروز هیچگاه از بازار
خریداری نمیشد و اجزای آن تخم صیفی، دانههای بلال، نخود، عدس و برنج بود كه پس
از خیساندن برشته میكردند.
وی شاد بودن و دلخوشی
را مهمترین خصیصه مردمان در نوروز میداند.
یک كارشناس ارشد گردشگری
نیز در گفتوگو با خبرگزاری ایرنا، آیینها و فرهنگ هر سرزمین را یكی از عوامل نوین
در جذب گردشگر میداند.
فاطمه سپاسخواه معتقد
است: زمان آن فرا رسیده تا علاوه بر حفظ و پاسداشت آیینها و فرهنگ بومی، از آنها
برای توسعه و رونق صنعت گردشگری و همچنین معرفی به دیگر جوامع استفاده شود.
وی موزه میراث روستایی
گیلان (بنا شده در جنگلهای سراوان رشت) را فضایی ایجاد شده از فرهنگ زندگی روستاییان
یكصد سال گذشته میداند كه توانسته علاوه بر به تصویر كشیدن زندگی روستایی، برخی
از آیینهای كهن این سرزمین را به صورت نمادین به گردشگران معرفی نماید.
مدیركل میراث فرهنگی،
صنایع دستی و گردشگری گیلان نیز بسیاری از آیینهای بهجا مانده از پیشینیان را
جزئی از میراث معنوی این سرزمین دانست و اظهار داشت: اهتمام به این میراث یكی از
برنامههای اصلی مدیران این سازمان است و ثبت جهانی جشن نوروز، خود گواه این امر میباشد.
امید عزیزی افزود: در
سالهای اخیر، موضوع فوق در گیلان نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته، به گونهای كه
جشنوارههای متعددی چون جشن خرمن، انارچینی، نوروزبل و ... برگزار و آیین علم واچینی
نیز به عنوان میراث معنوی كشور به ثبت رسید.
وی اظهار كرد: اداره كل
میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان تمامی توان خویش را نهاده تا بتواند
نوروزی شاد و خوشایند را در ذهن میهمانان نوروزی به تصویر كشد.
و اما... گیلان با تمام
گیراییهای گردشگریاش، اعم از طبیعت و فرهنگ مهیا میشود تا خاطرهای خوش را در
ذهن گردشگران داخلی و خارجی جای نهد.