نقد و بررسی دو مجموعه از دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان

دو مجموعه از دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان ("جغرافیای طبیعی" و "جغرافیای انسانی و اقتصادی") با حضور جمعی از نویسندگان، پژوهشگران و استادان دانشگاه ظهر چهارشنبه در حوزه هنری گیلان نقد و بررسی شد.
به گزارش خبرگزاری مهر، در این نشست نویسنده دو مجموعه دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان گفت: جغرافیای گیلان نه فقط در ایران، بلکه از مراکش تا مرزهای چین و هند، یک جغرافیای طبیعی منحصر به فرد است.
دکتر ناصر عظیمی دوبخشری یکی از دلایل سخنان خود را بارندگی زیاد در این منطقه اعلام کرد و افزود: یکی از ویژگی‌های این منطقه جغرافیایی، بارندگی شدید و رطوبت بالاست که باعث سرسبزی و ایجاد جنگل‌های با تراکم زیاد است. متأسفانه امروز فقط کمربند کوچکی از آن جنگل انبوه باقی مانده که به واسطه شیب بالا در دسترس انسان نبوده است.
وی در ادامه، نفوذ جلگه در گیلان را از هزار و 400 سال پیش عنوان کرد و یادآور شد: نفوذ جلگه از هزار و 400 سال پیش تسریع شد و کشت برنج یکی از عواملی است که توانسته "لجاج رویش" را در این منطقه جغرافیایی مختل کند.
همچنین نویسنده کتاب "جغرافیایی تاریخی گیلان" در این ارتباط گفت: در جغرافیای طبیعی با ادبیات خاصی روبه‌رو هستیم و در کتاب جغرافیای گیلان نیز با زبان راحتی نکات جغرافیای مطرح شده که از این حیث مجموعه‌ای قابل توجه است.
دکتر شهرام امیرانتخابی در ادامه افزود: در بحث ارتفاعات بعضی‌ها رشته کوه البرز را از آستارا تا خراسان می‌دانند و برخی‌ها به رشته کوه‌های تالش نیز اشاره کرده‌اند و از آستارا تا بریدگی سپیدرود را به این نام آورده‌اند، اما در این کتاب به آن اشاره نشده است.
دیگر استاد حاضر در این نشست در این ارتباط خاطرنشان کرد: برخی تقسیم‌بندی‌ها از سوی زمین‌شناسان انجام شده و از این حیث درست به‌نظر می‌رسد؛ چون در این تقسیم‌بندی، رشته کوه‌های تالش جزء رشته کوه البرز نام برده شده است.
جلیل‌الدین سرور همچنین گفت: هدف از چاپ این مجموعه برای من نامشخص است؛ هرچند دکتر عظیمی در مقدمه کتاب به آن اشاره کرده‌اند، ولی من معتقدم اگر به این مجموعه‌ها به صورت سیستمی نگاه شود، بهتر است شاخصه‌هایی مانند پیامدهای اقتصادی، توریستی و ... در این مجموعه‌ها لحاظ شود.

 

مؤلف کتاب "معماری خانه‌های گیلان" نیز این مجموعه را در برخی موارد دارای ابهام دانست و در بعضی جهات بسیار عالی توصیف کرد.
مژگان خاکپور یکی از ابهامات این کتاب را معیار ارتفاع جلگه‌ها دانست و افزود: در این کتاب ارتفاع جلگه 150 متر عنوان شده، در صورتی که در بعضی از آمارهای رسمی، این معیار هزار و 500 متر نوشته شده است و تشخیص آن برای مخاطب عادی کمی مشکل به‌نظر می‌رسد.
در ادامه، عظیمی دوبخشری در پاسخ به این ابهام گفت: چون تمام شهرهای استان گیلان در ارتفاع تا 150 متر بوده، من در این کتاب ارتفاع جلگه را 150 متر نوشته‌ام، اما ممکن است در منابع دیگر این عدد تغییر داشته باشد.
ولی جهانی ـ پژوهشگر و باستان‌شناس گیلانی ـ نیز از دیگر میهمانان این نشست بود که با طرح پرسش جغرافیای انسانی سخنان خود را آغاز کرد و گفت: در تحقیقات باستان‌شناسی، ارتفاعات آستارا، سلان سر و جواهر دشت، دچار خلاء انسانی است. شما این خلاء را ناشی از چه ویژگی‌های جغرافیایی می‌دانید؟
عظیمی دوبخشری در این‌خصوص اظهار داشت: طبق نقشه‌های جغرافیایی، یکی از دلایل کمبود جمعیت می‌تواند کمبود راه‌های ارتباط باشد و دیگر عامل آن، به دامدار بودن این مردمان برمی‌گردد؛ چون آدم‌های کشاورز متمرکزتر هستند تا آدم‌های دامدار و کشاورزی می‌تواند تراکم جمعیت ایجاد کند.
امیرانتخابی در این زمینه عنوان کرد: جمعیت در سایه ارتباطات متمرکز می‌شود، ولی انتهای طارم و جنوب خلخال از این لحاظ کم جمعیت بوده و این کمبود جمعیت در جغرافیایی انسانی این مناطق محسوس است.
در ادامه این نشست، حاضران دیگر نیز به ابراز نظر در این زمینه پرداخته و عظیمی دوبخشری ـ نویسنده دو مجموعه "جغرافیای طبیعی" و "جغرافیایی انسانی و اقتصادی" گیلان ـ به سئوالات آنان به صورت اجمال پاسخ گفت.
نقد و بررسی مجموعه دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان از سوی واحد آموزش و پژوهش حوزه هنری گیلان برگزار می‌شود و تاکنون مجموعه‌های "قلعه‌های گیلان" (ولی جهانی) و "گاهشماری گیلان" (مسعود پورهادی) با حضور پژوهشگران و علاقه‌مندان نقد و بررسی شده است.