اگر نگاهی دقیق به اخبار و جریانات و اظهارنظر مسئولان اجرایی كشور و نمایندگان مجلس شورای اسلامی از یك طرف و درد دل كشاورزان از طرف دیگر بیاندازیم، به این نتیجه میرسیم كه موضوعاتی از این نوع در اینخصوص سالهاست در اقتصاد كشور شنیده میشود. ولی در سالهای اخیر مسائل و مشكلات مربوط به توزیع و تولید كالاهای كشاورزی بهطور اعم و این دو محصول مهم برنج و چای به خاطر درگیر بودن قشر وسیعی از كشاورزان شمال كشور در تولید این دو كالا ابعاد تازهای به خود گرفته است و در این میان نیز هر از چند گاهی تصمیمات مقطعی گرفته میشود تا مسكنی زودگذر در اقتصاد بخش كشاورزی باشد. اما بدون تردید تصمیم دولت برای ساماندهی تولید و توزیع برنج و چای تولیدی كشور و سپردن اختیار كنترل بازار به مسئولان استانهای شمالی میتواند روح تازهای به تولید این محصول استراتژیك بدهد.
به گزارش "لاهیگ" به نقل از روزنامه "ایران"، در سالهای اخیر عملاً از لحاظ وضعیت آب و هوایی شرایط خوبی از لحاظ بارندگی در كشور حاكم نبوده است. با اذعان به اینكه برنج تولیدی كشور اگرچه به صورت عمده در شمال كشور تولید میشود، ولی بخشهایی از استان فارس نیز به نوعی در تابستان كشت برنج را دارند كه از لحاظ مرغوبیت و عطر و طعم حداقل باب ذائقه مردمان استانهای جنوبی كشور است.
كاهش بارندگی اگرچه مناطق شمالی كشور را تحت تأثیر كمتری قرار داد، ولی بر میزان تولید برنج در استانهای دیگر تأثیر بزرگی داشت، بهنوعی كه معمولاً كشاورزان این مناطق به سمت كشت ذرت بهجای برنج روی آوردند. از طرف دیگر در سه سال اخیر، شرایطی كه بر جامعه جهانی و بحرانهای آن و در نتیجه كاهش تولیدات كشاورزی جهانی حاكم بود، عملاً این دغدغه را در ذهن مسئولان درخصوص تأمین مایحتاج غذایی مردم ایجاد كرد.
در اقتصاد كشور در سال گذشته متأسفانه برنج و چای یكی از اقلام كالاهایی بوده كه تأثیر روانی زیادی ایجاد كرده است، تا جایی كه در سال گذشته، عدهای سودجو با جمعآوری و احتكار برنجهای داخلی ناگهان به این شایعه دامن زدند كه به زودی قحطی كشور را فرا میگیرد و الآن نیز برنج در كشور كمیاب است. این عملیات روانی چند نتیجه درپی داشت: الگوی رفتار مصرفكننده در بازار را بههم زد؛ یعنی در شرایط عادی اگر یك خانواده چهار نفره متقاضی استفاده از 150 كیلو برنج برای مصرف یك سال خانوار بود، متقاضی خرید حداقل 300 كیلو برنج شد، تقاضا ناگهان به صورت انفجاری افزایش یافت و عرضه قابلیت و كشش جوابگویی به آن را نداشت. بنابراین افزایش قیمت را به همراه داشت. مجموعه تصمیمگیری مدیریتی كشور برای مقابله با افزایش لجام گسیخته قیمتها عملاً راهی جز واردات نداشت و دولت تنها با این رویكرد توانست قیمت برنج را پایین بیاورد.
از سوی دیگر، متعاقب افزایش قیمت این محصول، برنجكاران تشویق شدند كه برنج بیشتری تولید كنند و این دقیقاً یك رفتار اقتصادی است كه تولیدكنندگان و بازار انجام میدهند. اما بعد از گذشت فصل كشت و آغاز درو كار به جایی رسیده كه خریداران عمده منبعث از آثار روانی این مسأله حداقل مایحتاج دو سال آینده خود را خریداری كردهاند و عملاً خریداری در بازار نیست. دولت نیز در راستای سیاست تنظیم بازار، برنج وارد كرده و حتی بخشی از برنجهای وارداتی عملاً در انبارهای وزارتخانههای مربوط مانده است. برنج تولید شده در كشور عملاً بدون مشتری مانده و كشاورز دست نیاز به سمت خرید تضمینی به سوی دولت دراز كرده است. در همین حال ذائقه مصرفكننده تغییر یافت و این درحالی است كه بدون تردید برنجهای تولیدی در كشور از عطر و طعم منحصر به فردی برخوردار است. از سوی دیگر، یكی از عواملی كه طبیعتاً بازار مصرفكننده به آن واكنش نشان میدهد، قیمت محصولی است كه در بازار عرضه شده است.
درخصوص كالاهای بخش كشاورزی متأسفانه با اینكه این محصولات با احتساب هزینه حمل و نقل و گمرك و تعرفه وارد بازار كشور میشوند، در عین حال قیمت آنها از كالاهای مشابه داخلی ارزانتر است و این صرفه خریدار را در خرید آن نوع كالا تأمین میكند. یكی از اهتمامهایی كه باید روی بخش كشاورزی، بهخصوص دو محصول چای و برنج در كشور انجام گیرد، پایین آوردن هزینه تولید این كالاهاست. به هر جهت خودكفایی در بخش كشاورزی بدون شك جزء آمال هر ملت و دولت است؛ چه امروز، چه فردا، چه فرداهای دیگر. عدم خودكفایی هر كشور در بخش كشاورزی و تولید محصولات استراتژیك كشاورزی طبعاً باعث كاهش قدرت چانهزنی آن كشور در بخش سیاسی و حتی امنیتی خود میشود.
كشور ایران به لحاظ اینكه شرایط آب و هوایی و اقلیمهای متنوعی دارد، دارای این پتانسیل است كه در راه خودكفایی بسیاری از محصولات استراتژیك كشاورزی گام بردارد. اما در این مسیر حضور معاون اول رئیسجمهور در گیلان و تشكیل كارگروه برنج و چای در این استان، آغاز مسیری است كه روح تازهای به تولید این دو محصول استراتژیك میدهد. تفویض اختیار به استانداران و مسئولان استان گیلان و مازندران برای ساماندهی تولید و توزیع چای و برنج ـ آنهم در سطح ملی ـ روش تازه و پسندیده و البته كارشناسی شدهای بود كه هم تصدیگری دولت را كاهش میدهد و هم برای مدیران بومی این فضا را فراهم میكند تا با حذف موانع و تشكیلات زائد، تصدی امور مربوط به تولید و توزیع چای و برنج كشور را برعهده بگیرند. مصوبات این جلسه اگر اجرایی شود كه با توجه به تأكید معاون اول رئیس جمهور بر پیگیری امر، قطعاً به نتیجه خواهد رسید، بیشك میتواند نقش تأثیرگذاری در مكانیسمهای بازار این دو محصول راهبردی كه حیات اقتصادی و اشتغال مردم شمال كشور به آن وابسته است داشته باشد؛ علاوه بر اینكه ضروری است صدا و سیما در برنامههای خود با یك سیاست هماهنگ و مشخص، كالای كشاورزی داخلی را تبلیغ و فرهنگسازی كند.