چای تولیدی در كشورمان یكی از محصولات ارزشمندی است كه متأسفانه واردات بیرویه در این بخش نیز باعث شده كه ارزش واقعی آن دیده نشود و به همین دلیل طی سالهای اخیر شاهد ورود بیش از 60 درصد چای خشك سالانه كشور به انبارها هستیم.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، بالا بودن هزینه تمام شده تولید چای در كشورمان باعث شده كه چای ایرانی نتواند با چایهای خارجی رقابت كند و البته مشكلات بسیار دیگری نیز گریبانگیر صنعت چای كشور است كه واردات قاچاق چای عمدهترین این چالشها محسوب میشود.
در این راستا، عضو هیأت مدیره اتحادیه چایكاران شمال با بیان اینكه، چای كشورمان نمیتواند با بازار چین رقابت كند، افزود: متأسفانه در كنار سایر محصولات وارداتی از چین، چای خشك نیز از این كشور وارد كشورمان میشود، چرا كه نیروی كار و در نتیجه هزینه تمام شده تولید چای در این كشور نسبت به كشور ما بسیار پایینتر است.
پرویز شعبانی، تأكید كرد: مشكل چای در كشورمان زمانی حل میشود كه دولت به تجار و واردكنندگان چای در مقابل خرید 30 تا 40 درصد چای تولید داخل و اختلاط آن با چایهای خارجی مجوز ورود چای بدهد.
وی با بیان اینكه، از 120 هزار تن مصرف چای در كشور تنها 10 درصد آن در داخل تأمین و بقیه وارد میشود، ضمن اینكه اكثر چایهای وارداتی را نیز قاچاق دانست، تصریح كرد: چای ایرانی به دلیل طبیعی بودن، یكی از بهترین چایهای دنیا و از سالمترین آنها محسوب میشود، ولی متأسفانه در داخل كشورمان با وجود تبلیغات بسیاری كه بهطور مثال در صدا و سیما در رابطه با محصولات خارجی انجام میشود، از محصولات داخلی و بهخصوص چای ایرانی هیچ تبلیغی نمیشود.
عضو هیأت مدیره اتحادیه چایكاران شمال با بیان اینكه، امسال با تولید حدود 63 هزار تن برگ سبز چای نسبت به سال گذشته با تولید 180 هزار تن برگ سبز، 10 درصد افت تولید داشتهایم، افزود: امسال 60 درصد از 37 هزار تن چای خشك تولید شده در كشورمان از طریق سازمان تعاون روستایی و بهجای طلب كارخانجات خریداری و وارد انبارها شده است.
شعبانی با اشاره به اینكه، مشكل چای كشور از زمان واگذاری امور چای به وزارت جهاد كشاورزی (سال 1372) آغاز شد، افزود: زمانی كه وزارت بازرگانی متولی امور چای بود، تجار در مقابل خرید یك كیلو چای داخلی مجوز خرید دو كیلو چای خارجی و اختلاط آنها با یكدیگر را میگرفتند.
عضو هیأت مدیره اتحادیه چایكاران شمال، یادآور شد: از سال 1372 تا سال 1379 به دلیل همكاری نكردن وزارت بازرگانی، حدود 120 هزار تن چای خشك وارد انبارهای سازمان چای شد، ضمن اینكه بعد از سال 1379 تا 1382 نیز تولید تشكلهای چای نیز به چایهای انبار شده اضافه شد.
او، ادامه داد: از سال 1383 نیز دادن 700 هزار تومان به كشاورزان به ازای هر هكتار باغ چای، باعث شد كه باغداران به باغها وارد نشوند و همین عامل باعث مخروبه شدن 40 درصد باغهای چای شد، ولی از سال 1384 تا 1388 با دادن چای به سازمان تعاون روستایی، تا حدودی باغداران چای راضی هستند؛ هرچند كه قیمتهای تضمینی پاسخگوی نیاز و هزینهكرد آنها نیست، ولی متأسفانه با خرید چای خشك از كارخانهها بهجای مطالباتشان، تولید داخل وارد انبارها شد.
مدیرکل سابق چای شمال نیز با اشاره به مشكلات صنعت چای كشورمان، مشكل اصلی تولید چای را نبود برنامهریزی كارشناسیشده عنوان كرد و گفت: مداخلات غیرمسئولانه، باعث كاستیهای زیادی در زمینه چرخه تولید (كشت، صنعت و بازرگانی) چای شده است و موجب شده كه بیشترین مقدار تولید، فروش نرفته و باقی بماند و تولید چای را از توجیه اقتصادی خارج كند و نتیجه آن شده كه این بخش اقتصادی، فقط با كمكهای مالی دولت به حیات خود ادامه دهد.
علی محرر با تأكید بر اینكه، چای ایران یكی از محدود تولیدات ایران است كه به دلیل تواناییهای موجود، قادر به ادامه حیات است، ادامه داد: سیاستگذاری، برنامهریزی و اجرای مسئولانه برای كشت و صنعت چای در ایران، بر اساس شرایط موجود و با توجه به امكانات بالقوه امروزی به عنوان اولین قدم در جهت رونق تولید چای از ضروریات است و خلاف آن، سبب عدم رونق این صنعت میشود و این درست همان چیزی است كه در شرایط حاضر، این بخش تولیدی از آن رنج میبرد.
وی، افزود: زنجیره تأمین و توزیع چای در شرایطی مناسب و مقرون به صرفه است كه شرایط لازم برای تولید، ایجاد شده و به دلیل تقاضای بالا، به خوبی به فروش رسیده و در اختیار مصرفكننده قرار گیرد.
او همچنین، گفت: بر اساس تحقیقات علمی انجام شده به وسیله دولت و بخش خصوصی ثابت شده است كسانی كه چای ایرانی را مصرف میكنند، آن را به چای خارجی ترجیح میدهند و نمونههای چای ایرانی كه برای بازار مصرف تهیه میشود، به خوبی رضایت مصرفكننده را جلب میكند.
محرر، خاطرنشان كرد: در شرایط كنونی كه چای فروش نرفته در دست دولت و بخش خصوصی انبار شده است، توزیع و فروش چای متعلق به دولت، بیشترین تأثیر را بر قیمت چای ایرانی دارد. ضمن اینكه عرضه غیرمتمركز و دستهای متفاوت در فروش چای، بازرگانی چای ایرانی را ناامن كرده و این مهم اثر مخربی در بازرگانی داخلی و خارجی چای ایرانی دارد.
وی درباره واردات چای به ایران نیز، گفت: اگر مصرف چای خارجی را در ایران 100 هزار تن محاسبه كنیم كه رقمی نزدیك به واقعیت است، حدود 30 درصد آن را واردات قانونی تشكیل میدهد كه بیشترین آن چای تولید سیلان بوده و پس از آن چای محصول هند كه این دو حدود 95 درصد واردات قانونی را شامل میشود و 5 درصد مابقی از چای تولیدی سایر كشورها است كه كیفیت این مقدار چای متوسط است و 70 درصد باقیمانده مصرف چای خارجی كه به صورت غیرقانونی و قاچاق وارد میشود، چایهای دارای كیفیت پایین بوده و بیشتر آنها اسانسزده هستند كه در كشورهای همجوار امارات و عراق تولید میشود.
مدیرعامل شركت طلای كوهپایه شمال نیز با بیان اینكه، دولت موظف به تنظیم بازار چای است، افزود: دولت باید بسترهای لازم برای عرضه چای داخلی توسط بخش خصوصی و تعاونی را فراهم بیاورد كه این كار به ظاهر انجام نشده است.
احمدعلی جاننثار با بیان اینكه، كشورهای اروپایی و بسیاری از كشورهای دیگر به دلیل ارگانیك بودن و سالم بودن چای ایرانی، اشتیاق بسیاری به مصرف چای تولید داخل كشورمان دارند، ادامه داد: در یك زمانبندی 5 تا 7 ساله نیاز به اصلاح روبنایی و زیربنایی وضعیت چای كشورمان داریم.
وی به دلایل استقبال كم مردم كشورمان از مصرف چای ایرانی اشاره كرد و گفت: انجام نشدن تبلیغات مناسب و نبود بسترسازی در بحث ارائه چای داخلی توسط دستگاههای ذیربط از مهمترین این دلایل است.
همچنین یک كارشناس چای نیز با بیان اینكه، قیمت چای ایرانی، با توجه به هزینههای تولید به نسبت كیفیت، بالاتر از قیمت چای خارجی است، ادامه داد: در تمام كشورهای چایخیز دنیا، دولت به كشاورز و كارخانهدار یارانه اعطاء میكند و هزینه تولید چای در این كشورها به علت پایین بودن دستمزد به نسبت پایین است.
محمدحسین مبین، تأكید كرد: صنعت چای، حمایت، مساعدت و سرمایهگذاری بیشتر بانك و دولت را میطلبد تا شاهد افزایش كیفیت چای ایرانی باشیم؛ البته باید توجه داشت كه كیفیت چای ایران در سطح متوسط قرار دارد. ضمن اینكه در ایران، آشامیدن چای جانشین بسیاری از آشامیدنیهاست و بهترین نوشیدنی محسوب میشود؛ حتی كشورهایی كه چای در آنها مصرف اندكی دارد، به سمت نوشیدن چای حركت كردهاند و امیدواریم یك روز چای به نخستین نوشیدنی در دنیا تبدیل شود، زیرا از نظر بهداشتی و سلامتی برای انسان بسیار مفید است.
وی درباره واردات غیرقانونی و قاچاق چای، گفت: در صورت مصرف تمام تولیدات چای ایران، باز هم به 100 تا 120 هزار تن چای نیاز داریم. در بسیاری از نشریات و رسانههای جمعی، مشاهده كردهام كه كمتر از 20 هزار تن چای از گمرك ایران ترخیص میشود. پس 100 هزار تن مورد مصرف ما از كدام منابع تأمین میشود؟ قاچاق! كه تنها راه مقابله با این امر، صفر كردن یا به حداقل رساندن تعرفه گمركی چای است.
به گفته مبین، در حال حاضر درآمد دولت از محل وصول درآمد گمركی چای چندان قابل توجه نیست؛ بنابراین دولت میتواند از این درآمد ناچیز، صرفنظر كند و با صفر كردن تعرفه واردات چای، مانع قاچاق چای در ایران شود. ضمن اینكه یكی از راههای عملی كه هم به نفع دولت، هم كشاورز و هم كارخانهدار و بازرگان باشد، این است كه كارخانهدار به قیمت عادلانه برگ سبز را رأساً از كشاورز خریداری كند و دولت وجهی پرداخت نكند و دخالتی هم نداشته باشد. كارخانهدار به ازای تولید هر كیلو چای داخلی و عرضه به بازار، اجازه دو كیلو واردات چای بدون پرداخت حقوق گمركی از دولت و شخصاً واردات داشته باشد تا نیاز بازار و مردم تأمین شود. دولت هم درآمد و هزینهای از بابت واردات چای و خرید بزرگ سبز چای نداشته باشد.
وی، تأكید كرد: تمام كشاورزان، اتحادیهها و تولیدكنندگان چای ایران، در مورد این مطلب، متفقالقول هستند كه چای قاچاق وارد كشور نشود كه در این زمینه میتوان با اتخاذ تدابیر هوشمندانه و صحیحی از سوی دولت، مانع سودآوری قاچاق چای در ایران شد و دولت باید بررسی كند نفع مملكت در چیست و بر اساس آن، برنامهریزی كند و باید اقداماتی انجام داد تا قاچاق برای قاچاقچی سودآور نباشد. به این ترتیب، به تدریج قاچاق چای از بین خواهد رفت و واردات به صورت قانونی تحت كنترل مراجع قانونی انجام میگیرد.
وی، افزود: چایهایی كه به صورت بستهبندی هستند، خریدار بیشتری دارند و بنا بر سلیقه خریدار، چای ایرانی و خارجی خریداری میشود، اما در روستاها چای فله مصرف بیشتری دارد؛ حال آنكه در شهرستانها و شهرهای بزرگ، مردم خواهان خرید چای خارجی و بستهبندی شده هستند.
مبین در پیشبینی آینده صنعت چای در ایران، گفت: ما ایرانی هستیم، میهن خود را عاشقانه دوست داریم و میخواهیم در ایران زندگی كنیم. تعصب نسبت به ایران باید در جامعه فراگیر شود؛ به این ترتیب، اگر كالایی كه وارد كشور میشود، مشابه داخلی نیز دارد، از خرید و استفاده از كالای خارجی به دلیل همان وطنپرستی و تعصب ملی خودداری كنیم.
وی، تصریح كرد: امروز صنعت چای در ایران زیانده است و هر سال این زیان تكرار میشود، به امید آنكه سال دیگر، شرایط بهتر شود. باید دولت به بهسازی و نوسازی كارخانجات كمك كند تا تولیدكنندگان قادر به بهرهمندی از ماشینآلات و تكنولوژیهای جدید دنیا شوند. و در ابعاد دیگر نیز دولت میتواند با ارائه یارانه به كشاورز از وی حمایت كند؛ به این صورت كه برگ سبز را از وی گرانتر بخرد و ارزانتر در اختیار كارخانهدار قرار دهد و از سوی دیگر كارخانجات نیز باید دقت بیشتری در عملآوری چای از خود نشان دهند و با استفاده از ماشینآلات مدرن و تكنولوژیهای جدیدی كه با كمك دولت از طریق وام بانكی تهیه و نصب كرده، صنعت چای را از گرفتاری امروز نجات دهند.
آنچه مسلم است، در تمام میهمانیهای ایرانی چای وجود دارد و در اغلب اوقات، جایگزین میوه نیز شده است و تعداد مصرفكنندگان چای در كشور هر روز افزایش پیدا میكند و تمام مردم از هر طبقه شغلی و اجتماعی با هر سطح درآمد، طالب آشامیدن چای مرغوب و باكیفیت هستند؛ حتی فقیرترین فرد پس از یك روز كاری، علاقهمند است كه با آشامیدن چای خستگی خود را از بین ببرد. به همین دلیل اگر قرار باشد در ایران چای را تولید كنیم و خود نیز مصرفكننده باشیم و هیچ وارداتی نیز صورت نگیرد، با كمبود جدی چای در ایران مواجه خواهیم شد. بنابراین باید برای حفظ چای ایرانی و ارتقاء جایگاه آن، ضمن توجه به افزایش تولید، روی كیفیت و قیمت تمامشده تولید این محصول در كشور اقدامات ویژهای صورت گیرد.