پیشرفت 10 درصدی دو پروژه مهم سد سازی استان گیلان، یعنی سدهای "پلرود" و "شفارود" این سئوال را در ذهن میآورد که درحالی که کشاورزان استان مدام با کمآبی روبهرو میشوند، چرا تکمیل این سدها در دستور کار قرار نمیگیرد؟
به گزارش خبرگزاری مهر، در تلاقی رودخانه قزل اوزن و شاهرود سدی قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی در منجیل ساخته شده است. در سالهای اخیر بر روی رودخانه قزل اوزن که از استان کرستان سرچشمه میگیرد، 57 سد و آب برگردان و همچنین بر روی رودخانه شاهرود در منطقه طالقان سدی به منظور تأمین بخشی از نیاز آب آشامیدنی شهر تهران و مصرف امور کشاورزی دشت قزوین درحال ساخت است.
در حقیقت اگر این روند ادامه یابد، تا چند سال آینده پشت سد منجیل آبی نخواهد آمد تا ذخیره شود؛ از اینرو سد استراتژیک استان گیلان از چرخه آبی خارج خواهد شد.
در استان گیلان علیرغم وجود 42 رودخانه پر آب و انجام مطالعات زیادی بر روی این منابع آبی، متأسفانه سدی بعد از انقلاب اسلامی به بهرهبرداری نرسیده است.
فرآینده سد سازی به قدری در گیلان کند است که از سال 1369 تاکنون دو سد شفارود و پلرود به ترتیب در غرب و شرق استان شروع به ساخت شده است که پیشرفت فیزیکی یکی 9/8 درصد و دیگری 12 درصد است. یعنی اگر فرآیند سد سازی در استان گیلان از سال 1369 تاکنون، 19 سال محاسبه شود، اتمام ساخت این سدها 150 سال به طول خواهد انجامید؟
عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سئوال، گفت: متأسفانه اعتبارات طرحهای سد سازی در کشور منحصر به اعتبارات دولتی است و به دلیل همین محدودیتها، برخی از این طرحها در مرحله کلنگزنی باقی میماند.
مهرداد لاهوتی با تأکید بر اینکه برای اتمام این سدها باید از سرمایهگذاریهای خارجی به صورت فاینانس استفاده کرد، اظهار داشت: عدم استفاده از سرمایهگذاری خارجی باعث شده احداث سدها در مراحل ابتدایی متوقف شده و به بهرهبرداری نرسند.
نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: استان گیلان از نظر منابع آب از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است، اما به دلیل نبود تأسیسات مطمئن آبی، سالانه حدود 70 درصد آب رودخانههای استان روانه دریا میشود و کشاورزان استان برای تأمین آب زراعی خود مجبورند اقدام به حفر چاه کنند که این امر بسیار پرهزینه است.
بدین ترتیب سد مخزنی "شفارود" به صورت بتنی غلطکی به ارتفاع 137 متر احداث میشود و 166 میلیون مترمکعب آب را تنظیم میکند. این سد سطح زیر کشت 10 هزار و 830 هکتار از مزارع کشاورزی غرب استان گیلان را تأمین خواهد کرد.
در حال حاضر، تونل انحرافی این سد به طول 450 متر با قطر 5/5 متر به اتمام رسیده و تونل انتقال این پروژه به طول هزار و 22 متر حفاری کامل شده و به طول 240 متر بتنریزی شده است. علاوه بر اینکه فاینانس بینالمللی این پروژه انجام شده است.
ارتفاع سد شفارود از پی سنگی 137 متر، طول تاج 372 متر، عرض تاج شش متر، عرض پی 72 متر، تراز تاج سد 210 متر از سطح دریا، حجم کل مخزن 98 میلیون مترمکعب، حجم مفید مخزن 75/89 میلیون مترمکعب، حجم رسوب 50 ساله 23/8 میلیون مترمکعب، مساحت مخزن 569/5 کیلومترمربع است.
طول مخزن سد هفت کیلومتر، عرض میانگین مخزن 300 متر، سطح زیر کشت اراضی آبی فعلی شش هزار و 900 هکتار، سطح زیر کشت اراضی آبی در آینده بدون طرح سه هزار و 251 هکتار، سطح زیر کشت اراضی آبی در شرایط طرح 10 هزار و 830 هکتار، سطح حوزه آبریز 350 کیلومترمربع، متوسط بارندگی سالانه 5/1154 میلیمترمربع، متوسط آورد رودخانه شفارود 182 میلیون مترمکعب در سال، سیلوب حداکثر محتمل سه هزار و 248 میلیون مترمکعب در سال است.
آب قابل تنظیم سالانه سد مخزنی شفارود 2/154 میلیون مترمکعب، آب قابل تنظیم سالانه بند انحرافی دیناچال 12 میلیون مترمکعب حجم، آب قابل تنظیم سالانه سیستم شفارود 2/166 میلیون مترمکعب، آب قابل تأمین سالانه برای کشاورزی 7/98 میلیون مترمکعب، آب قابل تأمین سالانه برای شرب 5/7 میلیون مترمکعب، آب قابل تأمین سالانه برای صنعت 12 میلیون مترمکعب و آب قابل تأمین سالانه برای محیط زیست 48 میلیون مترمکعب است.
با اجرای این طرح که از آرزوهای دیرینه مردم و کشاورزان شالیکار غرب گیلان است، شرایط لازم تأمین آب مطمئن برای بخشهای کشاورزی، آشامیدنی، صنعت و محیط زیست فراهم میشود. سد مخزنی شفارود، بر روی رودخانه شفارود در سه کیلومتری جنوب غرب رضوانشهر ساخته میشود.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با تشریح وضعیت سد شفارود در منطقه رضوانشهر، گفت: امسال 70 میلیارد ریال اعتبار برای تسویه مطالبات پیمانکاران سد شفارود اختصاص یافته است.
جبار کوچکینژاد، ادامه داد: این پروژه از طریق فاینانس خارجی باید اجرا شود که تاکنون پیشرفتی نداشته است.
سد مخزنی "پلرود" نیز یکی دیگر از سدهای در دست ساخت سازمان آب منطقهای گیلان است که به صورت خاکی با هسته غیرهمگن ساخته میشود و طراحی آن به اتمام رسیده است.
با اجرای این طرح، شرایط لازم برای تأمین آب 10 هزار و 653 هکتار اراضی شالیکاری در توسعه نهایی و امکان تبدیل وضعیت کشت از دیمی به آبی برای 10 هزار و 822 هکتار اراضی چایکاری و همچنین تأمین آب برای بخشهای آشامیدنی، صنعت و محیط زیست فراهم میشود.
ارتفاع سد از روی پی آبرفتی 75 متر، طول تاج 470 متر، عرض تاج 12 متر، حجم کل مخزن 65 میلیون مترمکعب، حجم مفید مخزن 30 میلیون مترمکعب، مساحت حوزه آبریز 4/1634 کیلومترمربع، متوسط آورد سالانه رودخانه پلرود 472 میلیون مترمکعب، سطح دریاچه 207 هکتار در رقوم نرمال، طول دریاچه 6/5 کیلومتر و عرض میانگین دریاچه 6/369 متر است.
سطح زیر کشت اراضی شالیکاری فعلی 14 هزار و 852 هکتار، سطح زیر کشت اراضی شالیکاری پس از اجرای طرح 16 هزار و 352 هکتار، سطح اراضی چایکاری دیم 10 هزار و 882 هکتار، آب قابل تنظیم سالانه 211 میلیون مترمکعب، آب قابل تأمین برای کشاورزی 133 میلیون مترمکعب، آب قابل تأمین برای شرب و صنعت 40 میلیون مترمکعب و آب قابل تأمین برای محیط زیست 38 میلیون مترمکعب است.
نماینده مردم رودسر و املش در مجلس شورای اسلامی نیز با اعلام اینکه سد پلرود از سدهای مهم استان گیلان است، از مسئولان استانی و کشوری خواست نسبت به روند اجرایی این سد توجه ویژه داشته باشند.
اسدالله عباسی با اشاره به اینکه بهرهبرداری سد "پلرود" میتواند از بحران خشکسالی در گیلان جلوگیری کند، افزود: با بهرهبرداری از سد "پلرود" دومین رودخانه گیلان و مکمل سد "سفیدرود" میتواند از خشکسالی بخش شرقی استان گیلان بکاهد.
وی، اظهار داشت: در صورت بهرهبرداری از "پلرود"، 30 هزار هکتار از باغات مرکبات و زمینهای کشاورزی را زیر پوشش قرار میدهد و در این راستا از بحران خشکسالی جلوگیری میشود.
نماینده مردم رودسر و املش در مجلس شورای اسلامی از اختصاص 120 میلیارد ریال اعتبار در سال جاری برای احداث سد "پلرود" رحیم آباد رودسر خبر داد و افزود: این میزان اعتبار برای انجام شبکه آبیاری و زهکشی سد مخزنی "پلرود" اختصاص یافته است که با اختصاص این میزان اعتبار، روند اجرای این پروژه سرعت بیشتری خواهد گرفت.
وی بر ضرورت آزادسازی زمینهای روستایی در حریم سد "پلرود" تأکید کرد و افزود: زمینهای محدوده اجرای طرح باید توسط سازمان آب منطقهای با قیمت عادلانه از مردم خریداری شود.
عباسی، ادامه داد: مشکل اعتبار در اجرای طرح وجود ندارد و مشکل اصلی، ساماندهی ساکنان محدوده اجرای طرح است.
علاوه بر دو سد مهم "شفارود" و "پلرود"، هماکنون سد مخزنی "شهر بیجار" و 22 سد کوتاه در استان گیلان طراحی و در دست ساخت است.
سد مخزنی "شهر بیجار" نیز میتواند 165 میلیون مترمکعب آب را تنظیم کند و هدف از اجرای آن، تأمین آب آشامیدنی بیش از 12 شهر گیلان است. 150 میلیون مترمکعب آب این سد برای تأمین آب شرب و 15 میلیون مترمکعب برای مصارف کشاورزی پیشبینی شده است. همچنین از این سد حدود 3/6 مگاوات ساعت انرژی برق آبی هم تولید خواهد شد.
میزان بارندگی در گیلان سالانه بیش از هزار و 100 میلیمتر است، اما به دلیل اینکه اکثر بارشها در این استان در فصل پاییز و زمستان است و با توجه به نبود زیرساختهای آبی، هماکنون نمیتوان از 50 درصد پتانسیل آبی استان استفاده کرد.
حجم آبی که در استان گیلان میتوان بهدست آورد، هفت هزار و 433 میلیمترمکعب، برابر با 4/7 میلیارد مترمکعب است که از این مقدار، بخش عظیمی، آب سطحی است و تنها از حدود 450 میلیون مترمکعب از 900 میلیون مترمکعب آب زیرزمینی که در سطح کل استان وجود دارد، میتوان برداشت کرد.
از مجموع 450 میلیون مترمکعب آب زیرزمینی، 340 میلیون مترمکعب توسط 9 هزار حلقه چاه استحصال میشود و برداشت 100 میلیون مترمکعب آب زیرزمینی باقیمانده، جزء برنامههای آینده شرکت آب منطقهای است.
جمعیت استان گیلان 5/3 درصد جمعیت کشور است، در صورتی که 7/5 درصد پتانسیل آب تجدیدشونده کشور در این استان وجود دارد.
اگر کل پتاسیل منابع آب استان گیلان با توجه به 5/3 درصد جمعیت بخواهد مهار و استفاده شود، 20 درصد مواد غذایی کشور در این استان تأمین خواهد شد این درحالی است که هماکنون با همین میزان جمعیت، 10 درصد مواد غذایی کشور در گیلان تأمین میشود.
به هرحال با احداث این تعداد سد و تعیین چاهها برای بهرهبرداری آب زیرزمینی، نگرانی آینده دغدغه آب برای کشاورزان و مردم استان رفع خواهد شد.
استاندار گیلان نیز در اینباره، اظهار داشت: تا پیش از انقلاب، نگاه استان فقط به سد "سفیدرود" و آب خارج از استان گیلان بود و متأسفانه برای مهار آب داخل استان کاری صورت نگرفته بود.
روحالله قهرمانی، افزود: خوشبختانه طی 30 ساله گذشته، افزون بر سه هزار و 100 میلیارد ریال از منابع ملی و استانی برای اجرای پروژههای بخش آب در استان گیلان سرمایهگذاری شده است و از 44 رودخانه داخل استان، احداث سه سد مخزنی "شهر بیجار"، "شفارود" و "پلرود" در برنامه کاری شرکت آب منطقهای استان گیلان است.
وی، ادامه داد: سد سازی برای حفظ حیات و تداوم امنیت ملی و نیز افزایش ظرفیت ذخیرهسازی و گسترش منابع آب و استحصال انرژی برق آبی، بهویژه برای مناطقی که با کمبود و بحران آب مواجه هستند، امری لازم و حیاتی است.
سدهای مخزنی از دستاوردهای مدیریت آب به منظور کنترل منابع است که کارکردهای بسیار زیادی دارند و علاوه بر ذخیرهسازی و جلوگیری از هدر رفتن آب و تأمین آب بخشهای مختلف کشاورزی و آشامیدنی و نیز کنترل سیلابها و خسارتهای ویرانگر آن، به مزارع و تأسیسات شهری و روستایی و مهمتر از همه به منظور تولید برق بهکار میروند.
از مهمترین آثار احداث سدهای مخزنی، استفاده از ظرفیت آب مخزن و دریاچه پشت سد برای احداث نیروگاههای آبی است. نیروگاههای آبی از مهمترین نیروگاههای سازگار با محیط زیست هستند که به علت سهولت بهرهبرداری و هزینههای احداث، میزان تولید و کمک به پایداری شبکه میتوانند به صورت چند منظوره مورد استفاده قرار گیرند.