برنج هندي و فتح بازار ايران
اين روزها كشاورزان هندي از اين‌كه در بازار پرمصرف برنج ايران بر روي آن‌ها گشوده شده بسيار خوشحال هستند. آن‌ها درواقع اكنون به جمع كشاورزان زيمبابوه، گامبيا، كمور، نيكاراگوئه، تانزانيا، كنيا و ميانمار كه از كمك‌هاي ايران بهره مي‌برند پيوسته‌اند. كشورهايي كه در ماه‌هاي اخير هركدام از چند ده هزار تا چند ميليون دلا‌ر كمك اعطايي مستقيم از وزارت جهاد كشاورزي كشورمان دريافت كرده‌اند؛ تسهيلا‌تي كه معاون بين‌الملل وزارت جهاد كشاورزي از آن‌ها به عنوان كمك در راستاي طرح توسعه‌اي دوجانبه ياد مي‌كند. پيمان فلسفي در مورد بلا‌عوض بودن يا نبودن ميليون‌ها دلا‌ري كه به كشورهاي مذكور براي توسعه بخش كشاورزي، دامپروري و شيلا‌ت به آن‌ها پرداخت شده سخني نمي‌گويد.
البته كشاورزان هندي در اين ميان كمك مستقيمي دريافت نكرده‌اند، بلكه آنان اكنون معتقدند با گشوده شدن بازار برنج ايران و امكان واردات تجار كشورمان از اين كشور، داد وستد محصولشان رونق دوباره خواهد يافت.
هفته گذشته تنها چند روز پس از صفر كردن تعرفه واردات برنج به ايران، قيمت‌هاي عمده‌فروشي برنج در بازار برنج دهلي‌نو تا حدود زيادي افزايش يافت؛ در اين ميان تجار هندي نيز از رخداد اخير اظهار رضايت كردند.
رئيس انجمن صادركنندگان برنج در مصاحبه با هندوستان تايمز از حضور در بازارهاي جديد اظهار رضايت كرده است.
بيمن موخرجي، ايران و عراق را دو كشوري كه مصرف برنج زيادي در آسيا دارند معرفي كرده و گفته است: ايران ظرفيت بالا‌يي در جذب برنج توليدي هند دارد و در آينده صادرات به اين كشور رشد فزاينده‌اي خواهد داشت.
وي پيش‌تر در مصاحبه‌اي با رويترز نيز ضمن تأكيد بر اين‌كه كل صادرات برنج هند در سال گذشته چهار ميليون تن بوده است، يادآور شده بود: صادرات برنج به كشورهايي كه غذاي مردم آن كشورها را برنج تشكيل مي‌دهد از اهميت بيشتري برخوردار است.
بر اساس اولين برآوردها ميزان واردات برنج ايران در سال جاري ميلا‌دي به بيش از يك ميليون تن خواهد رسيد. اين رقم در واقع بيش از يك چهارم صادرات برنج هندوستان به سراسر جهان است.
برنج داخلي
صفر كردن تعرفه 145 درصدي پيشين واردات برنج، دو اثر همزمان خواهد داشت: كاهش قيمت برنج در بازار و رقابت برنج وارداتي با محصولا‌ت داخلي و در عين حال، جلوگيري از واردات حاشيه‌اي كه موجب از بين بردن رانت موجود در اين زمينه مي‌شود.
در سال‌هاي اخير اغلب برنج خارجي توسط تعاوني‌هاي مرزنشينان كشور وارد و به بازار مصرف عمومي عرضه شده است.
تعاوني‌هايي كه به دليل در اختيار داشتن تفاوت نرخ عوارض بازرگاني براي واردات برنج، سود قابل توجهي نصيب خود كرده‌اند، اكنون با امكان واردات بدون تعرفه دست آنان را از اين بازار انحصاري قطع خواهند كرد، اما در سوي ديگر شاليكاران قرار دارند كه در صورت واردات گسترده طي ماه‌هاي آينده مجبور خواهند بود كه محصول خود را زير قيمت به بازار عرضه كنند. هرچند در اين ميان وزير جهاد كشاورزي از فصلي بودن تغيير اين تعرفه صحبت كرده است، اما تجربه تغيير تعرفه واردات شكر كه در مورد آن نيز گفته مي‌شد هدف تغيير مقطعي است، ولي در عمل واردات بيش از حد موجب بدون مشتري ماندن شكر ايراني شد، نگراني‌هايي را ايجاد كرده است.
در اين ميان اغلب نمايندگان شهرهاي شمالي مجلس شورای اسلامی كه ارتباط بيشتري با شاليكاران دارند و بازار برنج داخلي براي آنان آشناتر است به اظهارنظر پرداخته‌اند.
نماينده لا‌هيجان و سیاهکل در مجلس شورای اسلامی در اين ارتباط، گفت: با توجه به اهميت حمايت از شاليكاران و موضوع حفظ اشتغال در بخش كشاورزي، صفر كردن تعرفه واردات برنج تصميم عاقلا‌نه‌اي نيست و هزينه‌هاي زيادي را متوجه نظام توليد مي‌كند.
ايرج نديمي، افزود: صفر شدن تعرفه برنج به معناي رسمي شدن واردات آن است و طبعاً در رابطه با توليد داخل با مشكلا‌ت زيادي روبه‌رو مي‌شويم.
نائب‌رئيس كميسيون اقتصادي مجلس شورای اسلامی، اضافه کرد: اين تصميم با توجه به اهميت حمايت از شاليكاران و امكان حفظ اشتغال موجود در بخش كشاورزي، تصميم عاقلا‌نه‌اي نيست و هزينه‌هاي زيادي را متوجه نظام توليد مي‌كند.
نديمي، تصريح كرد: برنج برخلا‌ف محصول چاي محدود به يك يا دو استان نيست و كشاورزان بيش از 70 شهرستان به شاليكاري اشتغال دارند؛ بنابراين با توجه به اين‌كه استان‌هاي شمالي و جنوبي كشور به كشت برنج مشغولند، صفر كردن تعرفه و افزايش واردات برنج مي‌تواند آن‌ها را تحت تأثير قرار دهد و سرمايه‌گذاري‌هاي گذشته را نابود كند؛ در نتيجه ضمن دلسردي شاليكاران با بحران بيكاري كه آثار آن به سرعت ظهور مي‌كند، مواجه خواهيم شد.
نماينده لا‌هيجان و سیاهکل در مجلس شورای اسلامی، خاطرنشان كرد: واردات برنج به چند طريق صورت مي‌گيرد؛ يك بخش را مرزنشينان وارد مي‌كنند، يك بخش را خود دولت و بخش ديگر هم قاچاق مي‌شود؛ بنابراين در چنين شرايطي تصميم صفر كردن تعرفه واردات آينده برنج را از بين مي‌برد.
در همين حال، يك عضو كميسيون كشاورزي مجلس شورای اسلامی، مي‌گويد: به‌جاي دادن يارانه به توليدكنندگان برنج تايلندي و هندي، كشاورزان داخلي خود را حمايت كنيم و يارانه تشويقي را براي ايجاد انگيزه و افزايش توليد داخلي اختصاص دهيم.
ناصر عاشوري، مي‌افزايد: برنج از جمله محصولا‌ت استراتژيك كشاورزي ايران است و همواره در كيفيت و مرغوبيت زبانزد بوده است؛ با توجه به آن‌كه بخش اعظمي از قوت مردم را برنج تشكيل مي‌دهد، بايد برنج توليد داخل را حمايت كنيم و به آن يارانه بدهيم تا كشاورز علا‌قه‌مند به توليد باشد.
وي، ادامه مي‌دهد: با همه تلا‌ش‌هايي كه صورت گرفته هنوز كمبود داخلي داريم، درحالي كه به صورت رسمي و غيررسمي حداقل حدود 800 هزار تن برنج وارد كشور مي‌شود.
نماينده شفت و فومن در مجلس شورای اسلامی با بيان اين‌كه دولت بايد در مورد سياست‌هاي تنظيم بازار بيشتر متمركز شود، اظهار مي‌كند: در اين راستا بايد هر محصولي كه نياز است با حساب و كتاب و ضابطه وارد كشور شود و هر محصولي كه در دنيا ارزش‌افزوده دارد صادر كند.
وي، متذكر مي‌شود: برنج محصولي است كه به لحاظ تناژ، افزايش چند برابري دارد و ما مي‌توانيم در مورد آن هم به خودكفايي برسيم و هم توليدش را افزايش بدهيم. در اين صورت كشاورزان متضرر نمي‌شوند و صادرات هم رونق مي‌گيرد.
در همين ارتباط، مخبر كميسيون اقتصادي مجلس شورای اسلامی نيز معتقد گفت: صفر كردن تعرفه واردات برنج براي جلوگيري از بالا رفتن قيمت برنج است، ولي اين كار اصولي نيست و بايد تلا‌ش كرد يارانه‌ها به سمت كشاورزان داخلي سوق يابد و بنيه كشاورزان تقويت شود.
سيدكاظم دلخوش در رابطه با صفر شدن تعرفه واردات برنج و اثرات آن، افزود: يارانه‌اي كه براي برنج پرداخت مي‌شود و به جيب كشورهاي خارجي مي‌رود، مي‌تواند به توليد داخلي تزريق و در اختيار كشاورزان قرار داده شود تا هم پول از كشور خارج نشود و هم به كشاورزي داخلي كمك شود.
وی مصرف سرانه برنج كل كشور را 3 ميليون تن ذكر كرد و گفت: از اين ميزان 2 ميليون و 200 هزار تن برنج داخلي و 800 هزار تن وارداتي است كه بخشي از آن را تعاوني‌هاي مرزنشينان و بخش ديگري را دولت وارد مي‌كند.
نماينده صومعه‌سرا در مجلس شورای اسلامی، صفر كردن تعرفه واردات برنج را راهي براي جلوگيري از بالا رفتن قيمت برنج عنوان كرد و افزود: اين كار اصولي نيست چون بايد در رابطه با تقويت بنيه كشاورزان گام برداريم.
البته در اين ميان نبايد فراموش كرد كه خودكفايي برنج از اولين برنامه‌هاي ارائه‌شده توسط وزير جهاد كشاورزي بوده است. برنامه‌اي كه حتي تا چند ماه قبل توسط محمدرضا اسكندري پيگيري مي‌شد و آخرين اظهارنظر در اين زمينه مربوط به هفته پاياني مرداد ماه است و از آن پس ديگر صحبتي در اين‌باره به ميان نيامده است و اكنون به‌نظر مي‌رسد طرح مذكور، يعني خودكفايي برنج ديگر اجرايي نخواهد شد.
در آخرين اظهارات در اين زمينه، مديركل دفتر برنج و حبوبات وزارت جهاد كشاورزي، گفته بود: ايران تا 3 سال آينده در توليد برنج خودكفا مي‌شود.
بهمن ناصحي در همايش توليد برنج ساري، يادآور شده بود: برنامه اين وزارتخانه براي دستيابي به خودكفايي در توليد برنج، افزايش توليد در واحد سطح با استفاده از ارقام پرمحصول و مصرف بهينه اين محصول است.
وي، اضافه كرده بود: بر اساس آمار انستيتو تغذيه ايران، طرح خودكفايي برنج با مصرف 5/36 كيلوگرم طراحي شد.
مديركل دفتر برنج و حبوبات وزارت جهاد كشاورزي با بيان اين‌كه اهداف برنامه خودكفايي، رقابتي‌كردن توليد و كاهش شرايط سختي كار است، تأكيد كرده بود: در اين طرح استفاده از مهندسين ناظر، ماشيني‌كردن، تجهيز و نوسازي شاليزارها و آموزش و ترويج پژوهش و پايداري توليد پيش‌بيني شده است.
