کيا ابوالحسن کوشيار بن لبان باشهري گيلاني، رياضي‌دان و اخترشناس برجسته ايراني بود که در نيمه دوم قرن چهارم تا اوايل قرن پنجم هجري مي‌زيست.
به گزارش خبرگزاری ايرنا، گرچه از زندگي کوشيار اطلاع چنداني باقي نمانده، اما بيشتر آثار او که همه آنان به زبان عربي است، حفظ شده است.
پژوهشکده گيلان‌شناسي دانشگاه گيلان با همکاري اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي اين استان هم به منظور پاسداشت اين دانشمند برجسته، همايشی را با عنوان "ميراث علمي کوشیار گیلانی" برگزار کردند.
در اين همايش که روز يکشنبه با حضور جمعي از شخصيت‌هاي علمي و فرهنگي برجسته استان گيلان در رشت برگزار شد، پروفسور خورشيد فيض عبدالله‌زاده ـ استاد دانشگاه تاجيکستان ـ حضور داشت.
اين استاد دانشگاه که خود کتابي در مورد کوشيار گيلاني نوشته است، از او به عنوان مفاخر برجسته ايران و جهان نام برد که نقش مهمي در پيشرفت علوم داشته است.
وي با بيان آثار و تأليفات کوشيار گيلاني، افزود: اين استاد برجسته گيلاني که نام و آوازه آن در سطوح ملي و بين‌المللي مطرح شده است، نقش به‌سزايي در علوم نجوم و اخترشناسي داشته است.

 

وي از کوشيار گيلاني به عنوان علامه بزرگ ايران و ميراث علمي آن ياد کرد و گفت: اين دانشمند بزرگ همانند ساير دانشمندان ايراني، چون خواجه نصيرالدين طوسي و ابوريحان بيروني از مفاخر دنيا محسوب مي‌شوند.
عبدالله‌زاده با بيان اين‌که دستاوردها و آثار برخي از اين مفاخر هنوز براي ما شناخته شده نيست، بر ضرورت شناسايي و معرفي اين دستاوردها به نسل جديد تأکيد کرد.
وي، گفت: گرچه مردم ايران پيش از ظهور اسلام داراي تمدن بزرگ و علمي بودند، اما پس از اسلام نيز با بهره‌گيري از نور اسلام و تمدن اسلامي، پيشرفت‌هاي قابل توجهي به‌دست آوردند.
در اين همايش، دکتر محمد باقري ـ تاريخ‌نگار رياضيات و اخترشناسي، سردبير مجله "تاريخ علم" و رئیس پژوهشکده تاريخ علم دانشگاه تهران ـ نيز در سخناني ضمن بيان اهميت تجليل از مفاخر ايراني، گفت: کوشيار گيلاني که حدود هزار سال پيش در ايران مي زيست، از دانشمندان بزرگ علوم ايران در رياضيات و نجوم بود.
وي با تأکيد بر لزوم و اهميت حفظ آثار مفاخر، افزود: قصد داريم تا 50 نسخه از آثار کوشيار را که در سراسر دنيا وجود دارد، اسکن و در قالب سي دي گردآوري کنيم.
وي، گفت: تاکنون 95 درصد اين آثار جمع‌آوري شده است که سي دي آن علاوه بر انتشار با نشان دانشگاه گيلان، در وب سايت پژوهشکده گيلان‌شناسي هم براي دسترسي عموم علاقه‌مندان قرار مي‌گيرد.
باقري با تأکيد بر تلاش بر حفظ آثار مفاخر و دانشمندان برجسته ايراني، تصريح کرد: اين آثار تنها محدود به يک کشور نيست، بلکه ميراث مشترک تمام بشريت محسوب مي‌شود.
وي همچنين با تأکيد بر اهميت گراميداشت ياد و خاطر کوشيار گيلاني، خواستار نامگذاري مکان، فضاي دانشگاهي و يا ميداني به نام اين دانشمند برجسته شد.
وي درخصوص دليل دعوت پروفسور عبدالله‌زاده به اين همايش، گفت: وي در سال 1369، کتابي در مورد کوشيار گيلاني به زبان روسي نوشت که اين کتاب در نيمه اول امسال با ترجمه پرويز شهرياري به زبان فارسي ترجمه شد.
در پايان اين همايش، از زحمات و پژوهش‌هاي پروفسور خورشيد فيض عبدالله‌زاده ـ استاد دانشگاه تاجيکستان ـ در مورد کوشيار گيلاني و چاپ کتابي در همين زمينه تقدير و قدرداني شد.
در حاشيه برگزاري اين همايش نيز نمايشگاهي از آثار و تأليفات برجسته کوشيار گيلاني به نمايش گذاشته شد.
از جمله آثار کوشيار گيلاني، رساله حساب وي با عنوان "اصول حساب الهند با عيون الاصول في الحساب" است که چهار نسخه خطي آن در استانبول، تهران، بمبئي و قاهره برجاي مانده است.
اين کتاب هم از لحاظ نقش تاريخي که در گسترش حساب هندي داشته و هم به خاطر تأييدش در پيدايش و تثبيت اصطلاح‌هاي رياضي، در تاريخ رياضيات اهميت کم‌نظيري دارد.
از سال 1965 ميلادي نيز اين کتاب به زبان‌هاي انگليسي، فرانسوي، فارسي، روسي و عبري ترجمه شد.
رساله احکام نجوم کوشيار با عنوان "المدخل في صناعه احکام النجوم يا مجمل الاصول في احکام النجوم" هم در نسخه‌هاي متعددي برجاي مانده و چند نسخه آن هم از ترجمه فارسي موجود است.
بعدها نيز اين رساله به زبان‌هاي فارسي، چيني و انگليسي ترجمه و چاپ شد.
"زيج جامع"، مهمترين اثر کوشيار گيلاني است که در اوايل قرن پنجم هجري در گرگان قديم (نزديک گنبد کاووس کنوني) تأليف شد.
الگوهاي نجومي و روش‌هاي محاسباتي کوشيار در اين زيج اساساً بطلميوسي است.
از کوشيار، رساله ديگري به نام "کتاب الاسطرلاب و کيفيه عمله و اعتباره علي التمام و الکمال" باقي مانده است.
نسخه‌هايي از رساله اختيارات اين دانشمند برجسته در کتابخانه آستان قدس رضوي موجود است.
از آن‌جا که پژوهش‌هاي اخير درباره زندگي اين دانشمند و آثار وي و برگزاري هزاره کوشيار در دانشگاه گيلان، موجب احياي مجدد نام اين رياضيدان و اخترشناس برجسته ايراني شده است، لذا ضرورت دارد تا تلاش‌ها و برنامه‌هاي بيشتري براي معرفي اين دانشمند برجسته جهاني صورت گيرد.