كدخبر: ۹۴۹۹
تاريخ انتشار: ۰۶ دي ۱۳۹۶ - ۲۱:۵۲
ارسال به دوستان
نسخه چاپيساحت گفتمانی اعتدال (2)
ابوالفتح فخر محمدیان
در یاداداشت قبلی که با عنوان«ساحت گفتمانی اعتدال۱» منتشر گشت، به معنای لغوی گفتمان پرداختیم و در این مقال قصد آن داریم تا ساحت گفتمانی اعتدال را تبیین و تشریح نمائیم.
اعتدال در فرهنگ لغت عمید به میانه روی معنا شده است، اما فارغ از معنای لغوی آن؛ اصطلاحی است که در چند دهه اخیر با ظهور و تشکیل حزب اعتدال وتوسعه در سال ۷۸ در سپهر سیاسی ایران مطرح گشت و امروز به عنوان گفتمان پیش رو در مناسبات سیاسی کشور در حال نضج و گسترش بیش از پیش است و شایسته است که اشاره نمائیم توجه مقاله حاضر به حزب اعتدال وتوسعه چیزی جز نقش بی بدیل آن در اشاعه و نضج گفتمان اعتدال نیست.
ظهور و بروز حزب اعتدال و توسعه در چند دهه پیش بوده است و این فرضیه که با ظهور دولت تدبیر و امید و اتمام عمر دولت در ۴ سال بعدی به محاق رفته و فراموش خواهد شد، از اساس فرضیه ای ابطال پذیر و نقصان پذیرخواهد بود، چرا که نقیض این مسئله آن است که؛ حزب در سال ۹۲ تشکیل نشده و زمان تاسیس و کارکرد آن به دهه ۷۰ شمسی میرسد،بنابراین بی پایه بودن این ادعا مشهود ومبرهن است.
و در دورانی که گفتمان دیگری مطرح بود و دولت نیز در اختیار آن گفتمان بود، این حزب با داعیه دار بودن گفتمان اعتدال وارد صحنه سیاسی و اجتماعی کشور شد و پایه های بنیادین وراهبردی سیاست های خود را در امور سیاست خارجی،اجتماع و سیاست داخلی تبیین و تشریح نمود.
حزب اعتدال وتوسعه با نگاهی متوازن و اثر بخش به توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی ،بدنبال ضرب آهنگی منتظم و منطقی میان این دو ساحت توسعه است، تا بتواند با توجه به زیست تاریخی، تجربیات ومشاهداتی که از تحولات سیاسی اجتماعی ایران درادوار گذشته داشته با شتاب منطقی تری درنیل به پیشبرد و توسعه کشور اقدام نماید که در ادامه و در تایید این کلام می توان با مداقه در آخرین مباحثات دبیر کل این حزب دریافت که: «حزب اعتدال وتوسعه در بطن خود، نقطه مرکزی آن اعتدال برای توسعه خواهد بود.»
و در تمام این سالها و خصوصا در بازه زمانی سال ۸۴ تا ۹۲ کنج عافیت طلب ننمود وبه دلیل اختلاف بنیادین با سیاست ها وراهبردهای دولتهای نهم و دهم تماما به انتقاد از آن سیاستها پرداخت و نسبت به کادرسازی و تقویت پایه های بنیادین تحزب غافل نگشت و با مداقه بیش از پیش؛ نسبت به ساختار سیاسی ،اجتماعی و اقتصادی کشور با نگاهی عمیق و همه جانبه در راستای توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی کوشش نمود و به اشاعه گسترش و کارکرد گفتمانی اعتدال پرداخت.
این سیرهمچنان ادامه داشت تا اینکه در سال ۹۲ با شکل گیری و برآمدن دولت تدبیر وامید در راس قوه مجریه و اقبال اکثریت مردم به این مسیر ، سبب ساز مانایی و اشاعه بیش از پیش آن شد.
و متعاقبا در سال ۹۶ با توجه به عملکرد مطلوبش در زمینه سیاست خارجی وسیاست داخلی؛ زمینه ساز جلب حمایت بی نظیر سایر گروه های سیاسی کشور در برگزیدن این مسیرشد.
گفتمان اعتدال داری شاخص های زبانی و مکانی معین است که در ادامه بدان خواهیم پرداخت.
اعتدال ترجمه واژه moderation است و در مقابل افراط‌گرایی extremism ،تمامیت‌خواهی، اقتدارگرایی قرار می‌گیرد. از اینجاست که گفتمان اعتدال در تمایز آشکار با مکاتب اقتدارگرا و پوپولیستی قرار داشته و در هم آمیختگی عمیقی با مکاتب اندیشه‌ای؛ مبتنی بر عناصر بنیادین عقلگرایی و مردمسالاری دینی قرار می‌گیرد.
با تدقیق در هسته بنیادین این گفتمان در می یابیم که دال مرکزی این گفتمان خود «اعتدال» است؛ همان‌گونه که دال مرکزی گفتمان اصلاحات (اصلاحات سیاسی) بود. و در آن گفتمان ،توسعه سیاسی بر توسعه اقتصادی تقدم داشت اما گفتمان اعتدال نسبت به سایر گفتمانهای موجود در سپهر سیاسی کشور، مستقل بوده و به توازن منطقی و متناسبی میان توسعه سیاسی و اقتصادی و فرهنگی می اندیشد، هر چند گفتمان اعتدال در جهاتی با دیگر گفتمانها دارای موارد مشترک و یکسانی است ، اما باید بدین نکته تاکید نمود که فارغ از گفتمانهای موجود شکل گرفت و وجوه تمایز گفتمانی آن نیز آشکار و مبرهن است و درادامه باید اشاره کرد این گفتمان دارای مبانی نظری مستقلی بوده و دارای استلزامات عناصر گفتمانی مستقل به خود می باشد.
گفتمان اعتدال در چند جهت دارای ظرفیت تولید متن در شاخص های زبانی را داراست و می توان بر هویت مشخص آن در نمای کلی این گفتمان اشاره نمود و در نگاهی مجزا ، حدود گفتمانی آن را قابل تحدید و تعریف دانست.و در ادامه باید اشاره نمائیم که گفتمان مذکور دارای خاصیت معنادهی مشخص و عقبه اجتماعی وسیاسی در چند دهه اخیر بوده و در بین جامعه دارای پیشینه واقبال عمومی است.
همانطور که پیشتر بیان نمودیم یکی از شاخص های گفتمانی به دارا بودن دال مرکزی و دال های شناور است که دال مرکزی گفتمان اعتدال را خود اعتدال دانسته ایم و بر وجوه تمایز گفتمانی آن تاکیده نموده ایم که همانا بینش اعتدالی و اعتقاد والتزام به چارچوب های توسعه متوازان سیاسی،فرهنگی و اقتصادی از جمله آن است.
و از همین روست که رئیس دولت تدبیر وامید در همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال گفت: «اعتدال واژه‌ای است که آن را بر مردمان وطنم عرضه کرده‌ام تا آنان را به ضرورت آغاز راهی نو فرا بخوانم و امید را در دل افراد جامعه ایشان زنده کنم. من با ادراک خویش از اعتدال، آن را محملی برای بهتر زیستن ایرانیان می‌دانم. باور داشتم که اعتدال، آرمانخواهی واقع‌بینانه است.»
و آنچه که می توان در نکته بنیادین مطرح شده از سوی رئیس جمهور مستفاد نمود؛ همان مسئله آرمان خواهی واقع بینانه است که گفتمان اعتدال را به پیش می برد و پایه های بنیادین آن را مستحکم می نماید. یعنی ضمن آنکه آرمانخواهی را جز لایتغیر و غایی میداند اما به واقع گرایی نیز احاطه داشته و توجه به آن را لازمه نیل به آرمانخواهی می داند.
کارشناس ارشد علوم سیاسی