دکتر بهمن مشفقی: نوشته استاد دکتر سریع‌القلم مرا به مطلبی که 124 سال پیش میرزا حسین خان افضل الملک در شرح تاریخ مظفری از سنه 1313 تا 1317 قمری در کتاب خود به نام "افضل التواریخ" پرداخته است که در همان زمان هنوز کسی از "سیستم" و قوانین آن اطلاعی نداشت، به شکل و شرحی جالب، به "بی‌سیستمی" اشاره می‌کند و جالب این‌که خواننده امروزی به‌خوبی می‌تواند پی ببرد که علت درجا زدن جوامعی چون جامعه ایران که همچنان در ردیف کشورهای جهان سوم و توسعه نیافته باقی مانده است، چیست؟
افضل الملک درخصوص داستان تأسیس کارخانه کبریت سازی و عدم توفیق آن می‌نویسد: "... هرکس از خارجه که امتیازی ذر ایران می‌گیرد، به‌واسطه نداشتن پاره‌ای مطالب، کارشان اوج نمی‌گیرد و آخرالامر فاسد می‌شود. این کارخانجات وقتی در ایران صورت می‌گیرد که اول علم آهنگری و ریخته‌گری و ماشین سازی در ایران به درجه کمال رسد که اگر ماشین و چرخ‌ها و دیگ‌های بزرگ هر کارخانه‌ای فاسد شود، فوراً از آهنگر خانه و ریخته‌گر خانه ایران بخرند و به کارخانه برسد و معطل نشوند. ولی چون علم آهنگری و فلزکاری ایران به درجه کمال نیست، لهذا اسباب و آلات یزرگ هر کارخانه، از قبیل قندسازی و شیشه‌گری که ضایع شود، مجبور است اداره (کارخانه) را تعطیل کند و شش ماه و یک سال معطل شود که آن آلات و اسبابی را که پنج خروار یا کمتر یا بیشتر سنگینی دارد، از ممالک خارجه بخواهد و به خاک ایران بیاورد. آن وقت چون در خاک ایران در مسافت‌های بعیده راه آهن نیست، باید با عرابه‌های بزرگ وزور و قوت سیصد عمله و چهارصد عمله از دهات که مزد می‌گیرند، این آلت را حرکت داده، در یک روز به قدر یک میل یا یک میدان جلو بیاورند و تا این آلت به تهران برسد. شش ماه و یک سال طول زمان خواهد داشت و در این مدت اداره (کارخانه) تعطیل است. فرضاً که این آلت رسید، آلت دیگری می‌شکند که باز محتاج به آوردن آن از خارجه هستند. پس اول شرطی که برای احداث کارخانجات باید منظور شود، این است که بدواً صنعت آهنگری و فلزکاری باید در ایران مثل خارجه کامل شود (سیستم داشته باشیم) تا هر اسبابی از کارخانجات معیوب شد، زود در تهران درست کنند که محتاج به خارجه نشوند و تعطیل کار فراهم نکنند... ." (ص 20)
اگر از همان آغاز 124 سال پیش به این توصیه افضل الملک عمل می‌کردیم (سیستم درست می‌کردیم)، امروز دیگر در ردیف کشورهای عقب‌مانده و واردکننده کالا (نه صنعت!) از کشورهای جهان صنعتی، حتی کره خوراکی و سوزن و چای و برنج و گندم و ... نبودیم. سال‌ها به مرحوم سیدحسن تقی‌زاده ایراد می‌گرفتند که در شرایط زمانی خاصی گفته بود: "تنها راه ترقی و پیشرفت کشور این است که از کفش تا کلاه، فرنگی شویم." جالب این‌که اکنون از کفش تا کلاه "چینی شدیم"، بدون این‌که صنعت چین را کسب کنیم! و تا روزی که به خود نیاییم، در همین عقب‌ماندگی (بی‌سیستمی) خواهیم ماند. این‌که دل‌مان را خوش کنیم که عزیزی چون استاد دکتر سریع‌القلم، چون افضل الملک به ما هشدار داده است، کاری از پیش نخواهد برد (همچنان که تا کنون نبرده است)، بلکه غمل به توصیه‌ها و راهکارها است که کشورهای عقب افتاده را در راه و مسیر پیشرفت و توسعه (سیستم) می‌اندازد.