كدخبر: ۸۳۲۱
تاريخ انتشار: ۰۳ آذر ۱۳۹۴ - ۱۶:۲۶
ارسال به دوستان
نسخه چاپيحواسمان به تحولات جامعه نیست!
گفت‌و‌گو با مجید غلامی جلیسه
شمارگان کتاب در سال‌های اخیر با سیر نزولی قابل توجهی روبه‌رو شده است. در حالی که بسیاری معتقدند که کاهش شمارگان کتاب علاوه بر مشکلات اقتصادی این چند سال اخیر از بی‌توجهی مردم و بویژه جوانان به کتاب و کتابخوانی نیز نشأت می‌گیرد. در این بین مجید غلامی جلیسه، مدیر عامل مؤسسه خانه کتاب و دبیر بیست و سومین دوره از هفته کتاب نظر دیگری دارد. او اعتقاد چندانی به این گفته ندارد و معتقد است که حتی جوانان امروز که آنان را به بی‌توجهی به مطالعه متهم می‌کنند هم کتاب می‌خوانند؛ منتهی مطالعه آنان رنگ و بوی دیگری گرفته است. برای اطلاع از جزئیات این بحث گفت‌و‌گوی ما با غلامی جلیسه را بخوانید.
• در شرایطی که شمارگان بخش قابل توجهی از آثار منتشر شده به زیر هزار نسخه رسیده گاه همین تعداد نسخه اندک هم فروش نمی‌رود. می‌توان از انبار شدن این شمارگان 500 - 700 نسخه‌ای این‌گونه استنباط کرد که اهالی کتاب و طبقه نخبه کشور هم از مطالعه دور شده‌اند؟ و این فرضیه را مطرح کرد که اگر این افراد خود اهل مطالعه بودند حداقل کتاب‌های زیر هزار نسخه فروش می‌رفتند!
چندان با این گفته موافق نیستم. باید قدری دقیقتر به بررسی بپردازیم که برای انجام این کار هم به آمار نیاز داریم. این در حالی است که ما حتی آماری از فروش آثار در سطح کشور نداریم. از همین رو نمی‌دانم که نسخه‌های منتشر شده از فلان کتاب به کجاها رفته و چقدر خوانده شده است. اطلاعی نداریم که وقتی کتابی فروش می‌رود آن کتاب بیشتر از سوی مردم خریداری شده یا برای تجهیز کتابخانه‌ها تهیه شده است. اگر کتاب‌ها در قفسه کتابفروشی‌ها جای می‌گیرند اصلاً کسی آنها را می‌خواند یا نه! از همین رو می‌خواهم بگویم که اگر بخواهیم بررسی دقیق داشته باشیم باید به این موارد هم توجه داشته باشیم. قبل از هر قضاوتی بهتر است آمار و اطلاعات دقیق‌تری به دست بیاوریم. نکته دیگری که نباید از آن غافل شد ظرفیت‌های جدیدی است که پیشرفت علم و تکنولوژی در اختیار ما قرار داده است.
• شبکه‌های اجتماعی نوین و تکنولوژی‌های مدرن ارتباطی را می‌گویید؟
بله. در نظر بگیرید که در همین شبکه‌های مجازی نظیر تلگرام، اینستاگرام، فیس بوک و... چه حجمی از اطلاعات جا به جا می‌شود. بسیاری از اشعار شاعران حتی قبل از انتشار از سوی خود آنان در فضای مجازی منتشر می‌شود. حتی گاهی اوقات برای آنها طرح‌های گرافیکی کشیده شده و به شکلی بسیار جدی منتشر می‌شوند.
• پس معتقدید که فروش نرفتن 500 نسخه کتاب را نمی‌توان دلیلی بر بی‌توجهی طبقه نخبه به کتابخوانی دانست چراکه این افراد به جای مطالعه کتاب به شکل چاپی، به سراغ شکل‌های مدرن آن رفته‌اند!
باید بپذیریم که زمانی کتاب به روی سنگ شکل می‌بست. بعدتر هم روی لوح، پوست آهو، نسخه‌های خطی و بسیار محدود منتشر می‌شد تا اینکه بالاخره امکان انتشار کتاب در شکل وسیع ممکن شد. هم‌اکنون شرایط به گونه‌ای شده که وسایل ارتباط جمعی نوین و تکنولوژی به یاری کتاب شتافته‌اند و امکان انتشار آن در شکل‌های جدید را فراهم کرده‌اند.
• این طور که شما می‌گویید کتاب برخلاف گفته‌های اهالی‌اش وضعیت خوبی دارد و فروش نرفتن نسخه‌های چاپی به دلیل رقبای دیجیتالی آنهاست!
نه! به هیچ وجه چنین منظوری ندارم. منظور من از این گفته‌ها این نبود که نتیجه‌گیری کنم کتاب وضعیت خیلی خوبی دارد و همه مردم هم در حد مطلوبی مشغول مطالعه هستند. قصدم از گفتن این مسائل این بود که اگر می‌گوییم حتی کتاب‌های 500 نسخه‌ای هم فروش نمی‌روند باید به جوانب دیگر هم توجه داشته باشیم و بدانیم که این ماجرا طرف دیگری هم دارد. هم‌اکنون اپلیکیشن‌هایی آمده که فایل‌های الکترونیکی کتاب را در سراسر دنیا منتشر می‌کند. اطلاعاتی که از طریق گفت‌و‌گو با منتشر‌کنندگان این اپلیکیشن‌ها در داخل کشور خودمان به دست آورده‌ام گویای این مطلب است که تمایل مردم به استفاده از تکنولوژی‌های مدرن برای مطالعه بالا رفته است. شاید جالب باشد که بدانید در همین شرایط فعلی از برخی دوستان ناشر شنیده‌ام که آمار فروش کتاب‌های الکترونیکی آنان تا سه برابر بیشتر از کتاب‌های چاپی‌شان است. حتی برخی از آنان می‌گویند کتابی که نسخه چاپی‌اش به فروش نرفته، نسخه دیجیتالی و الکترونیکی‌اش با استقبال بسیاری روبه‌رو شده است.
• این طور که پیداست برخلاف گفته کارشناسان فرهنگی که می‌گویند نسل جوان در کشورمان از کتاب دور شده‌اند شما معتقدید که آنان توجه بسیاری به کتاب دارند؟
بله. شاید از شکل چاپی آن دور شده باشند؛ منتهی کتاب را با شکل و قالب جدیدی می‌خوانند. البته باز هم می‌گویم که برای نظر دادن‌های دقیقتر به بررسی‌های جدی در این زمینه نیاز داریم. متأسفانه بسیاری از ناشران ما هنوز متوجه ضرورت توجه به این شکل از انتشار کتاب نشده‌اند و همچنان به شکل سنتی آن اصرار دارند. این در حالی است که با وارد شدن به فضاهای جدید انتشار کتاب، می‌توان از ظرفیت‌های بسیاری بهره گرفت. با یکی از ناشران کتاب‌های صوتی که صحبت می‌کردم از انواع و اقسام کتاب‌هایی نام برد که گاه تا 10 بار نیز باز نشر شده‌اند و برخی از آنها که در فضای مجازی منتشر شده‌اند گاه هزار بار و حتی بیشتر دانلود شده‌اند. این مسأله نشان می‌دهد که ما به تمام اتفاقات حواسمان نیست و تنها به تعداد نسخه‌های چاپی کتاب‌ها توجه داریم و همان معیارمان شده است. با اینکه نمی‌گویم کتاب در وضعیت کاملاً مطلوبی است اما آنقدرها هم اوضاع کتاب خراب نیست که برخی می‌گویند.
• با این تفاسیر متولیان و فعالان عرصه نشر از ذائقه مخاطبان بی‌اطلاع هستند!
همین طور است. برای حل این مشکل باید دست به بررسی زد و بر اساس نتایج حاصل از آن نیز برنامه‌ریزی کرد. باید شکل جدید کتاب را بیشتر درک کنیم تا در فضای جدید مردم را بیش از قبل به سمت کتاب بکشانیم. شکل فرهنگ تغییر کرده باید از این نکته غافل نشویم. اگر این نکته را بپذیریم بسیاری از مشکلات به مرور زمان برطرف خواهند شد.
• مریم شهبازی
• در شرایطی که شمارگان بخش قابل توجهی از آثار منتشر شده به زیر هزار نسخه رسیده گاه همین تعداد نسخه اندک هم فروش نمی‌رود. می‌توان از انبار شدن این شمارگان 500 - 700 نسخه‌ای این‌گونه استنباط کرد که اهالی کتاب و طبقه نخبه کشور هم از مطالعه دور شده‌اند؟ و این فرضیه را مطرح کرد که اگر این افراد خود اهل مطالعه بودند حداقل کتاب‌های زیر هزار نسخه فروش می‌رفتند!
چندان با این گفته موافق نیستم. باید قدری دقیقتر به بررسی بپردازیم که برای انجام این کار هم به آمار نیاز داریم. این در حالی است که ما حتی آماری از فروش آثار در سطح کشور نداریم. از همین رو نمی‌دانم که نسخه‌های منتشر شده از فلان کتاب به کجاها رفته و چقدر خوانده شده است. اطلاعی نداریم که وقتی کتابی فروش می‌رود آن کتاب بیشتر از سوی مردم خریداری شده یا برای تجهیز کتابخانه‌ها تهیه شده است. اگر کتاب‌ها در قفسه کتابفروشی‌ها جای می‌گیرند اصلاً کسی آنها را می‌خواند یا نه! از همین رو می‌خواهم بگویم که اگر بخواهیم بررسی دقیق داشته باشیم باید به این موارد هم توجه داشته باشیم. قبل از هر قضاوتی بهتر است آمار و اطلاعات دقیق‌تری به دست بیاوریم. نکته دیگری که نباید از آن غافل شد ظرفیت‌های جدیدی است که پیشرفت علم و تکنولوژی در اختیار ما قرار داده است.
• شبکه‌های اجتماعی نوین و تکنولوژی‌های مدرن ارتباطی را می‌گویید؟
بله. در نظر بگیرید که در همین شبکه‌های مجازی نظیر تلگرام، اینستاگرام، فیس بوک و... چه حجمی از اطلاعات جا به جا می‌شود. بسیاری از اشعار شاعران حتی قبل از انتشار از سوی خود آنان در فضای مجازی منتشر می‌شود. حتی گاهی اوقات برای آنها طرح‌های گرافیکی کشیده شده و به شکلی بسیار جدی منتشر می‌شوند.
• پس معتقدید که فروش نرفتن 500 نسخه کتاب را نمی‌توان دلیلی بر بی‌توجهی طبقه نخبه به کتابخوانی دانست چراکه این افراد به جای مطالعه کتاب به شکل چاپی، به سراغ شکل‌های مدرن آن رفته‌اند!
باید بپذیریم که زمانی کتاب به روی سنگ شکل می‌بست. بعدتر هم روی لوح، پوست آهو، نسخه‌های خطی و بسیار محدود منتشر می‌شد تا اینکه بالاخره امکان انتشار کتاب در شکل وسیع ممکن شد. هم‌اکنون شرایط به گونه‌ای شده که وسایل ارتباط جمعی نوین و تکنولوژی به یاری کتاب شتافته‌اند و امکان انتشار آن در شکل‌های جدید را فراهم کرده‌اند.
• این طور که شما می‌گویید کتاب برخلاف گفته‌های اهالی‌اش وضعیت خوبی دارد و فروش نرفتن نسخه‌های چاپی به دلیل رقبای دیجیتالی آنهاست!
نه! به هیچ وجه چنین منظوری ندارم. منظور من از این گفته‌ها این نبود که نتیجه‌گیری کنم کتاب وضعیت خیلی خوبی دارد و همه مردم هم در حد مطلوبی مشغول مطالعه هستند. قصدم از گفتن این مسائل این بود که اگر می‌گوییم حتی کتاب‌های 500 نسخه‌ای هم فروش نمی‌روند باید به جوانب دیگر هم توجه داشته باشیم و بدانیم که این ماجرا طرف دیگری هم دارد. هم‌اکنون اپلیکیشن‌هایی آمده که فایل‌های الکترونیکی کتاب را در سراسر دنیا منتشر می‌کند. اطلاعاتی که از طریق گفت‌و‌گو با منتشر‌کنندگان این اپلیکیشن‌ها در داخل کشور خودمان به دست آورده‌ام گویای این مطلب است که تمایل مردم به استفاده از تکنولوژی‌های مدرن برای مطالعه بالا رفته است. شاید جالب باشد که بدانید در همین شرایط فعلی از برخی دوستان ناشر شنیده‌ام که آمار فروش کتاب‌های الکترونیکی آنان تا سه برابر بیشتر از کتاب‌های چاپی‌شان است. حتی برخی از آنان می‌گویند کتابی که نسخه چاپی‌اش به فروش نرفته، نسخه دیجیتالی و الکترونیکی‌اش با استقبال بسیاری روبه‌رو شده است.
• این طور که پیداست برخلاف گفته کارشناسان فرهنگی که می‌گویند نسل جوان در کشورمان از کتاب دور شده‌اند شما معتقدید که آنان توجه بسیاری به کتاب دارند؟
بله. شاید از شکل چاپی آن دور شده باشند؛ منتهی کتاب را با شکل و قالب جدیدی می‌خوانند. البته باز هم می‌گویم که برای نظر دادن‌های دقیقتر به بررسی‌های جدی در این زمینه نیاز داریم. متأسفانه بسیاری از ناشران ما هنوز متوجه ضرورت توجه به این شکل از انتشار کتاب نشده‌اند و همچنان به شکل سنتی آن اصرار دارند. این در حالی است که با وارد شدن به فضاهای جدید انتشار کتاب، می‌توان از ظرفیت‌های بسیاری بهره گرفت. با یکی از ناشران کتاب‌های صوتی که صحبت می‌کردم از انواع و اقسام کتاب‌هایی نام برد که گاه تا 10 بار نیز باز نشر شده‌اند و برخی از آنها که در فضای مجازی منتشر شده‌اند گاه هزار بار و حتی بیشتر دانلود شده‌اند. این مسأله نشان می‌دهد که ما به تمام اتفاقات حواسمان نیست و تنها به تعداد نسخه‌های چاپی کتاب‌ها توجه داریم و همان معیارمان شده است. با اینکه نمی‌گویم کتاب در وضعیت کاملاً مطلوبی است اما آنقدرها هم اوضاع کتاب خراب نیست که برخی می‌گویند.
• با این تفاسیر متولیان و فعالان عرصه نشر از ذائقه مخاطبان بی‌اطلاع هستند!
همین طور است. برای حل این مشکل باید دست به بررسی زد و بر اساس نتایج حاصل از آن نیز برنامه‌ریزی کرد. باید شکل جدید کتاب را بیشتر درک کنیم تا در فضای جدید مردم را بیش از قبل به سمت کتاب بکشانیم. شکل فرهنگ تغییر کرده باید از این نکته غافل نشویم. اگر این نکته را بپذیریم بسیاری از مشکلات به مرور زمان برطرف خواهند شد.
• روزنامه ایران، شماره 6086، 3 آذر 1394