كدخبر: ۸۱۷۲
تاريخ انتشار: ۱۳ مهر ۱۳۹۴ - ۱۱:۰۷
ارسال به دوستان
نسخه چاپيداستان چای از مزرعه تا فروشگاه
یک فنجان چای ایرانی صددرصد خارجی
ترانه بنی یعقوب
چند روز پیش یکی از دوستانم برایم تعریف کرد، چند میهمان لهستانی داشته و طبق معمول که از میهمان‌هایش با چای پذیرایی می‌کند، جلوی آنها هم یک استکان چای داغ، خوش عطر و طعم لاهیجانی گذاشته. میهمان‌ها هم که عاشق ایران هستند و آمده‌اند هم ایران را ببینند و هم موقع برگشت با خودشان از ایران سوغات ببرند بعد از نوشیدن چای می‌گویند چه سوغاتی از این بهتر. دوست من هم از اینکه میهمان‌هایش طعم چای ایرانی را پسندیده‌اند کلی خوشحال میشود و آنها را برای خرید به یکی از فروشگاه‌های معتبر و بزرگ زنجیره‌ای می‌برد تا بتوانند برای خودشان چای ایرانی بخرند؛ با قدرت انتخاب بالا. می‌گفت وقتی به قفسه‌های بزرگ عرضه چای رسیدم و مقابل قوطی‌ها و پاکت‌های رنگارنگ ایستادم کلی احساس غرور کردم و گفتم عجب جای خوبی را انتخاب کرده‌ام؛ اما فقط چند دقیقه نگذشته بود که فهمیدم زهی خیال باطل.
او داستانش را برایم این‌طور تعریف می‌کند: «نیمی از پاکت‌های رنگارنگ، چای خارجی بودند با مارک‌های نشان‌دار، اما هنوز کاملاً ناامید نشده بودم. ردیف بسته‌های چای ایرانی هنوز هم تعدادشان خیلی زیاد بود و مطمئناً از بین‌شان می‌شد یک بسته چای مناسب انتخاب کرد. از معروف‌ترین مارک‌ها یک بسته قرمزرنگ را بیرون کشیدم و با خوشحالی به میهمان خارجی‌ام نشان دادم: «این از همان‌هاست که می‌خواهید.» که ناگهان این کلمات جلوی چشمانم رژه رفت:«چای صددرصد خارجی» ای بابا این هم که مثلاً ایرانی است. دوستانم با چشم‌های گرد شده نگاهم می‌کردند که برایشان توضیح دادم: «این با اینکه ایرانی است ولی خارجی است!» علامت تعجب را در چشمان شان می‌دیدم، احتمالاً فکر می‌کردند از ضعف زبانم است که چنین جمله‌ای را بر زبان آورده‌ام، اما خب جمله‌ام کاملاً درست بود.»
دوستم ناامید نمی‌شود و همه فروشگاه را زیر و رو می‌کند اما نمی‌تواند یک بسته چای ایرانی پیدا کند که ایرانی باشد. یا روی بسته‌های چای معروف ایرانی نوشته شده بود «چای صددرصد خارجی» یا «صددرصد محصول کشور هندوستان.» وقتی به یکی از مسئولان فروشگاه هم مراجعه می‌کند و از او می‌خواهد کمکش کند تا برای دوستان خارجی‌اش یک پاکت چای لاهیجان بخرد او آب پاکی را روی دستش می‌ریزد ومی‌گوید اینجا نمی‌توانی چنین چیزی پیدا کنی و باید بروی خود لاهیجان، چون ایرانی‌ها طعم چای داخلی را دوست ندارند، این روزها همه احمد، محمود، اکبر، فرامرز، سیلان، ارل گری و البته گلستان و شهرزاد صدرصد خارجی و... را به چای تولید ایران و لاهیجان ترجیح می‌دهند.
آنقدر این ماجرا کنجکاوم کرد که خودم هم به یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ سر زدم و دنبال چای ایرانی گشتم، همان طور که شنیده بودم همه چای‌ها یا خارجی بودند یا صددرصد خارجی با بسته‌بندی ایرانی. البته در یک گوشه و کناری یک بسته چای فومنات هم دیدم که رویش نوشته شده بود، ساخت ایران. اما آنقدر بسته‌بندی‌اش معمولی و در حاشیه قرار گرفته بود که واقعاً به زور پیدایش کردم و هر چقدر هم بالا و پایین جعبه‌اش را نگاه کردم نفهمیدم بالاخره این چای واقعاً ایرانی است یا خارجی – ایرانی. به نظرم کسی هم رغبت خرید چنین چایی را در آن قفسه پرزرق و برق چای پیدا نخواهد کرد. یک روز هم در یک خیابان نسبتاً بزرگ به همه فروشگاه‌هایش سر زدم و سراغ چای ایرانی را گرفتم. یکی از فروشنده‌ها گفت: «همه این چای‌ها ایرانی است.» گفتم نه، منظورم واقعاً ایرانی است که با پوزخندی جواب داد: «ای بابا همه، این روزها دنبال جنس خارجی می‌گردند شما دنبال ایرانی!»
روز بعد تصمیم گرفتم به اتحادیه چای زنگ بزنم و در این باره بیشتر پرس و جو کنم که آقایی با عصبانیت تلفن اتحادیه را جواب داد و خودش را عامری مدیر اجرایی اتحادیه چای معرفی کرد. وقتی سؤالم را با او در میان گذاشتم که در این بازار صددرصد خارجی چای، حالا تکلیف چایکاران ایرانی چه میشود؟ با همان لحن کلافه‌اش گفت: «ذائقه ایرانی همین است چای ایرانی دوست ندارد، چای خارجی می‌خرد. تولید کنندگان چای هم چای خارجی وارد و بعد اینجا بسته‌بندی می‌کنند و می‌فروشند. شما دنبال چای قاچاق بگردید. این چای‌ها که قانونی وارد میشود. آنهایی هم که دنبال چای ایرانی‌اند بروند با اتحادیه چایکاران شمال حرف بزنند، ما اطلاعاتی نداریم.» و بعد با همان عصبانیت تلفن را قطع می‌کند. دلیل این همه بی‌حوصلگی و عصبانیتش را البته نفهمیدم.
کمی که بیشتر جست‌و‌جو می‌کنم می‌فهمم همان چایهای ایرانی خارجی که از آنها حرف زدیم، الان حدود 85 درصد چای موجود در بازار کشور را تشکیل می‌دهند و شرکت‌های مختلف آنها را وارد می‌کنند و بعد از بسته‌بندی می‌فروشند. هر چند مسئولان نمی‌توانند جلوی واردات و عرضه این شکلی را بگیرند، اما بارها به نحوه تبلیغ این محصول صددرصد خارجی که داخل کشورعرضه میشود، اعتراض کرده‌اند. تا جایی که مسئولان سازمان چای ایران به رئیس صدا و سیما هم نامه‌ای نوشته‌اند و از او خواسته‌اند تبلیغ چای صد درصد خارجی را ممنوع کند.
محمد ولی روزبهان، رئیس سازمان چای هم در این باره با یکی از رسانه‌ها صحبت کرده و گفته که چای خارجی که نیمی از آن هم به کشور قاچاق میشود، عمدتاً رنگ و اسانس است اما مردم ایران آن را با رغبت می‌خرند. ولی چای ایرانی که جزو با کیفیت‌ترین چایهای موجود در جهان است اینجا طرفداری ندارد و با قیمت بالا به کشورهای اروپایی صادر میشود.
شاید برای علاقه وافرمان به جنس خارجی است که این روزها چای ایران در بازار نایاب شده و روزگار چایکارها هم که دیگر معلوم و مشخص و مزارع چای هم که تا چشم کار می‌کند یا شهرک ویلایی شده‌اند یا باغ کیوی. حالا با این اوضاع اگر یک میهمان خارجی داشتید که علاقه‌مند بود چای ایرانی بخرد، از خیر این چایهای ایرانی صددرصد خارجی بگذرید و سری به لاهیجان بزنید شاید آنجا چای ایرانی خارجی‌پسند پیدا کنید.
او داستانش را برایم این‌طور تعریف می‌کند: «نیمی از پاکت‌های رنگارنگ، چای خارجی بودند با مارک‌های نشان‌دار، اما هنوز کاملاً ناامید نشده بودم. ردیف بسته‌های چای ایرانی هنوز هم تعدادشان خیلی زیاد بود و مطمئناً از بین‌شان می‌شد یک بسته چای مناسب انتخاب کرد. از معروف‌ترین مارک‌ها یک بسته قرمزرنگ را بیرون کشیدم و با خوشحالی به میهمان خارجی‌ام نشان دادم: «این از همان‌هاست که می‌خواهید.» که ناگهان این کلمات جلوی چشمانم رژه رفت:«چای صددرصد خارجی» ای بابا این هم که مثلاً ایرانی است. دوستانم با چشم‌های گرد شده نگاهم می‌کردند که برایشان توضیح دادم: «این با اینکه ایرانی است ولی خارجی است!» علامت تعجب را در چشمان شان می‌دیدم، احتمالاً فکر می‌کردند از ضعف زبانم است که چنین جمله‌ای را بر زبان آورده‌ام، اما خب جمله‌ام کاملاً درست بود.»
دوستم ناامید نمی‌شود و همه فروشگاه را زیر و رو می‌کند اما نمی‌تواند یک بسته چای ایرانی پیدا کند که ایرانی باشد. یا روی بسته‌های چای معروف ایرانی نوشته شده بود «چای صددرصد خارجی» یا «صددرصد محصول کشور هندوستان.» وقتی به یکی از مسئولان فروشگاه هم مراجعه می‌کند و از او می‌خواهد کمکش کند تا برای دوستان خارجی‌اش یک پاکت چای لاهیجان بخرد او آب پاکی را روی دستش می‌ریزد ومی‌گوید اینجا نمی‌توانی چنین چیزی پیدا کنی و باید بروی خود لاهیجان، چون ایرانی‌ها طعم چای داخلی را دوست ندارند، این روزها همه احمد، محمود، اکبر، فرامرز، سیلان، ارل گری و البته گلستان و شهرزاد صدرصد خارجی و... را به چای تولید ایران و لاهیجان ترجیح می‌دهند.
آنقدر این ماجرا کنجکاوم کرد که خودم هم به یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ سر زدم و دنبال چای ایرانی گشتم، همان طور که شنیده بودم همه چای‌ها یا خارجی بودند یا صددرصد خارجی با بسته‌بندی ایرانی. البته در یک گوشه و کناری یک بسته چای فومنات هم دیدم که رویش نوشته شده بود، ساخت ایران. اما آنقدر بسته‌بندی‌اش معمولی و در حاشیه قرار گرفته بود که واقعاً به زور پیدایش کردم و هر چقدر هم بالا و پایین جعبه‌اش را نگاه کردم نفهمیدم بالاخره این چای واقعاً ایرانی است یا خارجی – ایرانی. به نظرم کسی هم رغبت خرید چنین چایی را در آن قفسه پرزرق و برق چای پیدا نخواهد کرد. یک روز هم در یک خیابان نسبتاً بزرگ به همه فروشگاه‌هایش سر زدم و سراغ چای ایرانی را گرفتم. یکی از فروشنده‌ها گفت: «همه این چای‌ها ایرانی است.» گفتم نه، منظورم واقعاً ایرانی است که با پوزخندی جواب داد: «ای بابا همه، این روزها دنبال جنس خارجی می‌گردند شما دنبال ایرانی!»
روز بعد تصمیم گرفتم به اتحادیه چای زنگ بزنم و در این باره بیشتر پرس و جو کنم که آقایی با عصبانیت تلفن اتحادیه را جواب داد و خودش را عامری مدیر اجرایی اتحادیه چای معرفی کرد. وقتی سؤالم را با او در میان گذاشتم که در این بازار صددرصد خارجی چای، حالا تکلیف چایکاران ایرانی چه میشود؟ با همان لحن کلافه‌اش گفت: «ذائقه ایرانی همین است چای ایرانی دوست ندارد، چای خارجی می‌خرد. تولید کنندگان چای هم چای خارجی وارد و بعد اینجا بسته‌بندی می‌کنند و می‌فروشند. شما دنبال چای قاچاق بگردید. این چای‌ها که قانونی وارد میشود. آنهایی هم که دنبال چای ایرانی‌اند بروند با اتحادیه چایکاران شمال حرف بزنند، ما اطلاعاتی نداریم.» و بعد با همان عصبانیت تلفن را قطع می‌کند. دلیل این همه بی‌حوصلگی و عصبانیتش را البته نفهمیدم.
کمی که بیشتر جست‌و‌جو می‌کنم می‌فهمم همان چایهای ایرانی خارجی که از آنها حرف زدیم، الان حدود 85 درصد چای موجود در بازار کشور را تشکیل می‌دهند و شرکت‌های مختلف آنها را وارد می‌کنند و بعد از بسته‌بندی می‌فروشند. هر چند مسئولان نمی‌توانند جلوی واردات و عرضه این شکلی را بگیرند، اما بارها به نحوه تبلیغ این محصول صددرصد خارجی که داخل کشورعرضه میشود، اعتراض کرده‌اند. تا جایی که مسئولان سازمان چای ایران به رئیس صدا و سیما هم نامه‌ای نوشته‌اند و از او خواسته‌اند تبلیغ چای صد درصد خارجی را ممنوع کند.
محمد ولی روزبهان، رئیس سازمان چای هم در این باره با یکی از رسانه‌ها صحبت کرده و گفته که چای خارجی که نیمی از آن هم به کشور قاچاق میشود، عمدتاً رنگ و اسانس است اما مردم ایران آن را با رغبت می‌خرند. ولی چای ایرانی که جزو با کیفیت‌ترین چایهای موجود در جهان است اینجا طرفداری ندارد و با قیمت بالا به کشورهای اروپایی صادر میشود.
شاید برای علاقه وافرمان به جنس خارجی است که این روزها چای ایران در بازار نایاب شده و روزگار چایکارها هم که دیگر معلوم و مشخص و مزارع چای هم که تا چشم کار می‌کند یا شهرک ویلایی شده‌اند یا باغ کیوی. حالا با این اوضاع اگر یک میهمان خارجی داشتید که علاقه‌مند بود چای ایرانی بخرد، از خیر این چایهای ایرانی صددرصد خارجی بگذرید و سری به لاهیجان بزنید شاید آنجا چای ایرانی خارجی‌پسند پیدا کنید.
• روزنامه ایران، شماره 6044، 13 مهر 1394