كدخبر: ۷۶۷۲
تاريخ انتشار: ۱۴ دي ۱۳۹۳ - ۱۲:۰۶
ارسال به دوستان
نسخه چاپيچايكاران در انتظار تصميمات دولت يازدهم
چای، نوشیدنی ایرانی‌ها نبود، محصول آن‌ها هم نبود، تا این‌كه دولت ایران در سال‌های دهه 40 شمسی تصمیم گرفت این نوشیدنی را وارد كشور كند. از آن زمان تا كنون "بازار چای ایرانی" یا بازار چای در ایران با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است.
چای، نوشیدنی ایرانی‌ها نبود، محصول آن‌ها هم نبود، تا این‌كه دولت ایران در سال‌های دهه 40 شمسی تصمیم گرفت این نوشیدنی را وارد كشور كند. از آن زمان تا كنون "بازار چای ایرانی" یا بازار چای در ایران با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است. جدیدترین این فراز و فرودها، اشباع بازار كشور با چای خارجی است كه كیفیت و قیمت آن در مقایسه با چای ایرانی نای رقابت ندارد؛ با این حال، بازار را به‌دست گرفته و به چایكاران مجال تنفس نمی‌دهد. هرچند كه چایكاران ایرانی هم توجه چندانی به كیفیت ندارند و با سیاست‌های حمایتی دولت، كمیت را بر كیفیت ترجیح می‌دهند.
به گزارش "لاهیگ" به نقل از "تعادل"، در 8 ماهه نخست سال 1393، نزدیك به 30 هزار تن چای وارد كشور شده و از سوی دیگر، حدود 14 هزار تن چای ایرانی به كشورهای دیگر رفته است. با این وجود رئیس اتحادیه چایكاران شمال می‌گوید: برای تأمین نیاز داخلی سالانه بیش از 100 هزار تن چای از هند و سریلانكا به‌صورت رسمی و غیررسمی وارد می‌شود كه قیمتش بیش از دو برابر چای ایرانی است.
ایرج هوسمی درباره وضعیت تولید چای كشور نیز می‌گوید: سال گذشته طبق آمار اعلام شده حدود 13 هزار تن تولید چای خشك داشتیم و در سال جاری تا كنون حدود 48 هزار تن برگ سبز چای برداشت شده كه حدود 11 هزار تن آن به چای خشك تبدیل شده است.
با وجود تولید نسبتاً بالای برگ سبز چای در كشور، بازار مصرفی داخل زیر سلطه چای از سرزمین‌های هندوستان یا سریلانكاست. نائب رئیس انجمن تولیدكنندگان چای كشور و عضو انجمن بازرگانان و صادركنندگان گیلان نیز به "تعادل" می‌گوید: در واردات چای هیچ‌گونه نظارتی از سوی دولت، جهاد كشاورزی و سایر سازمان‌های مربوطه صورت نمی‌گیرد.
قاسم رضائیان این روند را به "رانت‌های پشت پرده" در بخش واردات و قاچاق چای در كشور نسبت می‌دهد و این‌گونه اظهار نظر می‌كند: نظارت بر میزان واردات چای باید بر اساس میزان جمعیت و تقاضا صورت بگیرد؛ اقدامی كه در دهه 60 الی 70 انجام می‌شد، ولی از دهه 70 تا كنون قطع شده است.
به گفته این فعال صنعت چای، سازمان استاندارد و وزارت بهداشت كه مسئول نظارت بر این بخش از كشاورزی هستند نیز هیچ‌گونه نظارتی بر بازار تولید و مصرف و تأمین ندارند.
وقتی از این كارخانه‌دار درباره عملكرد دولت یازدهم در این بخش می‌پرسیم، خاطره‌‌ای از دیدار با وزیر جهاد كشاورزی دولت تعریف می‌كند: در جلسه‌‌ای كه با محمود حجتی ـ وزیر وقت جهاد كشاورزی ـ داشتم، به ایشان تذكراتی درباره مشكلات تولید چای در كشور دادم، اما وی در پاسخ به من گفت الآن وقت برای برنامه‌ریزی نداریم.
به‌نظر رضائیان، در دولت یازدهم هم هیچ برنامه‌‌ای برای بازار چای وجود ندارد و تسهیلاتی هم از سوی دولت تا كنون ارائه نشده است.
احتمالاً اشاره وزیر جهاد كشاورزی به نبود وقت، به زمان كشت چای باز می‌گردد. این محصول تنها در یك نیمه سال كشت می‌شود و قابلیت انبار شدن هم ندارد و باید به‌سرعت وارد فرآیند فرآوری شود. با این حال در سال‌های گذشته كه سازمان تعاون روستایی مسئولیت خرید و فروش چای را برعهده داشته، بیشتر از حد مقرر هم در انبارها نگهداری شده و حتی در بازار هم این چای كه دیگر به كمپوست معروف است، توزیع شده است. هرچند كه رئیس سابق سازمان چای در گفت‌وگو با "تعادل" در ماه‌های گذشته كه بر سر میز ریاست بود، این موضوع را رد كرد.
ایران 1.4 درصد از تولید چای جهان را دارد و 3.3 درصد مصرف كل دنیا را. تا قبل از این‌كه كشت چای در ایران رونق پیدا كند، چای مصرفی ایران عمدتاً از طریق واردات از كشورهای چین و هند تأمین می‌شد. بررسی بازار چای ایران نشان می‌دهد كه این بخش از نبود سیاست‌های كارآمد برای افزایش كیفیت و فرآوری رنج می‌برد. به‌عبارت دیگر، از آن‌جا كه دولت برای حمایت از چایكاران سیاست خرید تضمینی را به سازمان تعاون روستایی محول كرده است، كشاورزان و چایكاران هم تمركز خود را بر افزایش تولید گذاشته‌اند و به افزایش كیفیت بی‌توجه شده‌اند. درحالی كه اگر كشاورزان تعهد برای تحویل برگ سبز چای مرغوب می‌داشتند، شاید این معضل كیفیت هم دیگر بهانه‌‌ای به سلطه چای خارجی نمی‌داد.
از طرف دیگر، مشكل فرآوری نیز دامن چای را مانند بیشتر محصولات ایرانی گرفته است؛ با این‌كه در ایران تا سال 1382 نزدیك به 174 كارخانه چایسازی وجود داشته و تمام این كارخانه‌ها هم متعلق به بخش خصوصی است، اما چای ایرانی فقط تا مرحله خشك كردن می‌رود و فرآوری نمی‌شود. تنها یك كارخانه فرآوری در ایران وجود دارد كه از سال 1382 آغاز به‌كار كرده است. در این كارخانه عملیات غبارگیری، استخراج عصاره چای، اسانس‌زنی، عصاره‌زنی و بسته‌بندی چای انجام می‌شود؛ اما این یك كارخانه توان تأمین كل بازار را ندارد. در این نابسامانی‌ها نیز مهدی ولی روزبهان ـ مدیرعامل اصلی‌ترین متولی بازار چای ایران ـ رغبت چندانی به گفت‌وگو درباره مشكلات ندارد.
به گزارش "لاهیگ" به نقل از "تعادل"، در 8 ماهه نخست سال 1393، نزدیك به 30 هزار تن چای وارد كشور شده و از سوی دیگر، حدود 14 هزار تن چای ایرانی به كشورهای دیگر رفته است. با این وجود رئیس اتحادیه چایكاران شمال می‌گوید: برای تأمین نیاز داخلی سالانه بیش از 100 هزار تن چای از هند و سریلانكا به‌صورت رسمی و غیررسمی وارد می‌شود كه قیمتش بیش از دو برابر چای ایرانی است.
ایرج هوسمی درباره وضعیت تولید چای كشور نیز می‌گوید: سال گذشته طبق آمار اعلام شده حدود 13 هزار تن تولید چای خشك داشتیم و در سال جاری تا كنون حدود 48 هزار تن برگ سبز چای برداشت شده كه حدود 11 هزار تن آن به چای خشك تبدیل شده است.
با وجود تولید نسبتاً بالای برگ سبز چای در كشور، بازار مصرفی داخل زیر سلطه چای از سرزمین‌های هندوستان یا سریلانكاست. نائب رئیس انجمن تولیدكنندگان چای كشور و عضو انجمن بازرگانان و صادركنندگان گیلان نیز به "تعادل" می‌گوید: در واردات چای هیچ‌گونه نظارتی از سوی دولت، جهاد كشاورزی و سایر سازمان‌های مربوطه صورت نمی‌گیرد.
قاسم رضائیان این روند را به "رانت‌های پشت پرده" در بخش واردات و قاچاق چای در كشور نسبت می‌دهد و این‌گونه اظهار نظر می‌كند: نظارت بر میزان واردات چای باید بر اساس میزان جمعیت و تقاضا صورت بگیرد؛ اقدامی كه در دهه 60 الی 70 انجام می‌شد، ولی از دهه 70 تا كنون قطع شده است.
به گفته این فعال صنعت چای، سازمان استاندارد و وزارت بهداشت كه مسئول نظارت بر این بخش از كشاورزی هستند نیز هیچ‌گونه نظارتی بر بازار تولید و مصرف و تأمین ندارند.
وقتی از این كارخانه‌دار درباره عملكرد دولت یازدهم در این بخش می‌پرسیم، خاطره‌‌ای از دیدار با وزیر جهاد كشاورزی دولت تعریف می‌كند: در جلسه‌‌ای كه با محمود حجتی ـ وزیر وقت جهاد كشاورزی ـ داشتم، به ایشان تذكراتی درباره مشكلات تولید چای در كشور دادم، اما وی در پاسخ به من گفت الآن وقت برای برنامه‌ریزی نداریم.
به‌نظر رضائیان، در دولت یازدهم هم هیچ برنامه‌‌ای برای بازار چای وجود ندارد و تسهیلاتی هم از سوی دولت تا كنون ارائه نشده است.
احتمالاً اشاره وزیر جهاد كشاورزی به نبود وقت، به زمان كشت چای باز می‌گردد. این محصول تنها در یك نیمه سال كشت می‌شود و قابلیت انبار شدن هم ندارد و باید به‌سرعت وارد فرآیند فرآوری شود. با این حال در سال‌های گذشته كه سازمان تعاون روستایی مسئولیت خرید و فروش چای را برعهده داشته، بیشتر از حد مقرر هم در انبارها نگهداری شده و حتی در بازار هم این چای كه دیگر به كمپوست معروف است، توزیع شده است. هرچند كه رئیس سابق سازمان چای در گفت‌وگو با "تعادل" در ماه‌های گذشته كه بر سر میز ریاست بود، این موضوع را رد كرد.
ایران 1.4 درصد از تولید چای جهان را دارد و 3.3 درصد مصرف كل دنیا را. تا قبل از این‌كه كشت چای در ایران رونق پیدا كند، چای مصرفی ایران عمدتاً از طریق واردات از كشورهای چین و هند تأمین می‌شد. بررسی بازار چای ایران نشان می‌دهد كه این بخش از نبود سیاست‌های كارآمد برای افزایش كیفیت و فرآوری رنج می‌برد. به‌عبارت دیگر، از آن‌جا كه دولت برای حمایت از چایكاران سیاست خرید تضمینی را به سازمان تعاون روستایی محول كرده است، كشاورزان و چایكاران هم تمركز خود را بر افزایش تولید گذاشته‌اند و به افزایش كیفیت بی‌توجه شده‌اند. درحالی كه اگر كشاورزان تعهد برای تحویل برگ سبز چای مرغوب می‌داشتند، شاید این معضل كیفیت هم دیگر بهانه‌‌ای به سلطه چای خارجی نمی‌داد.
از طرف دیگر، مشكل فرآوری نیز دامن چای را مانند بیشتر محصولات ایرانی گرفته است؛ با این‌كه در ایران تا سال 1382 نزدیك به 174 كارخانه چایسازی وجود داشته و تمام این كارخانه‌ها هم متعلق به بخش خصوصی است، اما چای ایرانی فقط تا مرحله خشك كردن می‌رود و فرآوری نمی‌شود. تنها یك كارخانه فرآوری در ایران وجود دارد كه از سال 1382 آغاز به‌كار كرده است. در این كارخانه عملیات غبارگیری، استخراج عصاره چای، اسانس‌زنی، عصاره‌زنی و بسته‌بندی چای انجام می‌شود؛ اما این یك كارخانه توان تأمین كل بازار را ندارد. در این نابسامانی‌ها نیز مهدی ولی روزبهان ـ مدیرعامل اصلی‌ترین متولی بازار چای ایران ـ رغبت چندانی به گفت‌وگو درباره مشكلات ندارد.
نظرات بینندگان:
سنجری: با سلام. دوستان لااقل قبل از انتشار مطلب با یک کارشناس مشورت کنند. تلاش برای کشت چای در ایران به دوران فتحعلی شاه قاجار می‌رسد و در دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه با جدیت دنبال می‌شود. در دو حکومت قاجار و رضا شاه چای مهمترین قلم وارداتی کشور بود. هم مسأله نیاز کشور به واردات چای، هم ارزش اقتصادی آن در همان دوران سبب شد علاقه به کشت چای پیگیری و محقق شود. (نه از سال‌های دهه 40 شمسی!!!!!) بعد هم از لحاظ اداری، چای در زمان رضا شاه زیر نظر وزارت فوائد عامه بود. از سال 1320 تا 1328 زیر نظر دارایی بود، از سال 1329 که شرکت چای درست شد، رفت زیر نظر سازمان برنامه. در سال 1334 شورای عالی چای تشکیل شد با عضویت سه وزیر. در سال 1337 سازمان چای کشور زیر نظر وزارت گمرکات ایجاد شد. سال 1340 رفت زیر نظر دارایی، بعد تولیدات مصرفی، بعد تعاون و امور روستاها، بعد بازرگانی، بعد کشاورزی و انحلال و تشکیل مجدد در سال 1388. ضمناً مشکل چای دادن یا ندادن تسهیلات نیست، فنی عمل کردن است؛ وگرنه پس از گذشت 120 سال لااقل باید بخش عمده‌ای از مصرف کشور را تولید می‌کردیم.