كدخبر: ۶۹۷۴
تاريخ انتشار: ۰۶ اسفند ۱۳۹۲ - ۱۱:۴۷
ارسال به دوستان
نسخه چاپي
"کشاورزی" محور توسعه پایدار در گیلان
گفتوگو با علیرضا شعباننژاد و مهرداد لاهوتی
کشاورز و کشاورزی در استان گیلان تأمینکننده اغلب نیازهای مردمی است که رسیدگی این بخش به یقین در پیشرفت کشور بیتأثیر نخواهد بود. با توجه به اهمیت موضوع، خبرگزاری مهر در قالب میزگردی با حضور علیرضا شعباننژاد (رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان) و مهرداد لاهوتی (نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی) مشکلات و تنگناهای این بخش راهبردی را مورد بررسی قرار داد. آنچه میخوانید، حاصل این گفتوگو است.
• اقتصادی نبودن کشاورزی، گرانی نهادههای کشاورزی و عدم حمایت از کشاورزان از جمله دغدغههای بهرهبرداران استان گیلان است. حال سئوال این است که سازمان جهاد کشاورزی چقدر از فعالان این بخش حمایت میکند؟
علیرضا شعباننژاد: وظیفه ذاتی سازمان جهاد کشاورزی، حمایت و پشتیبانی از تولیدکنندگان است. کشاورزی گیلان با حمایتهای همهجانبه مقرون بهصرفه خواهد شد. عواملی همچون افزایش یا کاهش قیمت برنج، نهادههای کشاورزی مثل کود و ... در اختیار جهاد کشاورزی نیست. جهاد کشاورزی در تلاش است کشاورزی گیلان را با برنامههایی همچون کشت مکانیزه، تجهیز و نوسازی اراضی، تغییر ساختار شالیکوبیها و سایر موارد اقتصادی کند. کشت مکانیزه باعث کاهش هزینههای کارگری در بخش کشاورزی میشود. برداشت برنج با کمباینهای مخصوص، ضمن کاهش هزینهها و سختی کار، نقش مهمی در رونقبخشی اقتصاد کشاورزی دارد. هزینه برداشت محصول برنج در مزارعی که با دست (سنتی) برداشت میشود، دو برابر مکانیزه است. کشت مکانیزه ضمن کاهش سختی کار، زمان برداشت را کوتاه و جلوی ریزش محصول را میگیرد. شالیکوبیهای مدرن از خرد شدن برنج جلوگیری و باعث کاهش ضایعات برنج میشوند.
• برنج خارجی بهوفور در سطح کشور و حتی استانهای شمالی که کانون تولید برنج هستند، با بستهبندیهای شکیل و زیبا یافت میشوند. اگر چند سال هم واردات برنج صورت نگیرد، بازار برنج هیچگونه کمبودی در این زمینه نخواهد داشت. حال پرسش این است که سازمان جهاد کشاورزی چه برنامههایی برای مصرف کمتر این نوع برنج بیکیفیت از سوی شهروندان دارد؟
علیرضا شعباننژاد: بهدلیل عدم خودکفایی در بحث برنج، به یقین واردات برنج در کشور انجام میشود، اما واردات بیرویه تولیدکنندگان داخلی را بهشدت دچار چالش کرده است. واردات بیش از حد نیاز خود به خود بازار داخلی را با مشکل مواجه میسازد. مسئولان باید از بخش کشاورزی حمایت جدی داشته باشند تا کشاورز ضمن کاهش هزینهها بتواند در بازار برنج خارجی رقابت کند. برنجهای وارداتی با قیمت ارزان به وفور در بازار یافت میشوند و مصرفکننده نیز ترجیح میدهد کالای مورد نیاز خود را با قیمت ارزانتر تهیه کند. برنج داخلی از حیث کمیت قابل مقایسه با برنجهای خارجی نیست، اما کیفیت برنج تولیدی داخلی، بهویژه گیلان بهمراتب بالاتر از برنج وارداتی است.
• چرا برنامه خودکفایی برنج در کشور مسکوت مانده و تحقق پیدا نمیکند؟
مهرداد لاهوتی: سالانه کشور تنها به واردات 500 هزار تن برنج نیاز دارد و بقیه برنج مصرفی در داخل تولید میشود. خودکفایی برنج خیلی کار پیچیدهای در کشور نیست، اما متأسفانه برخی صاحبان منافع در این زمینه کارشکنی میکنند. کشاورزی گیلان به هیچ وجه اقتصادی نیست و تا زمانی که کشاورزی مقرون بهصرفه و اقتصادی نشود، باید در تمامی ابعاد ساختار کشاورزی استان نگران بود. باغات چای استان 35 هزار هکتار بوده که هماکنون این رقم به 24 هزار هکتار رسیده است. شش هزار هکتار باغ چای استان دچار تغییر کاربری و پنج هزار هکتار در معرض تغییر کاربری قرار دارد. علاوه بر این، چهار هزار هکتار از باغات توت استان نیز تغییر کاربری پیدا کرده است. همه این آمارها بیانگر این است که کشاورزی در گیلان مقرون بهصرفه نیست. امروز در دنیا بحث بحران مواد غذایی است. اگر در بحث برنج تا چند سال آینده به خودکفایی نرسیم، در صورت داشتن پول هم بهدلیل کمبود این محصول شاید دیگر نتوان از کشورهای برنجخیز دنیا برنج خریداری کرد. تحقق خودکفایی برنج در کشور نیاز به یک عزم جدی است. بر اساس قانون انتزاع، تمامی بحثهای واردات و صادرات محصولات کشاورزی به وزارت جهاد کشاورزی محول شده است.
• چه امکاناتی باید در سطح استان فراهم شود تا مردم شاهد خودکفایی این محصول راهبردی باشند؟
علیرضا شعباننژاد: اراضی خرد شالیزاری در استان از مشکلات مهم این بخش است. با استفاده از ارقام پرمحصول و بذور مرغوب، افزایش تولید ارقام برنج بومی، توسعه فعالیتهای ترویجی و بهرهگیری از پرورش راتون میتوان گامهای مؤثری در خودکفایی برنج برداشت. در حال حاضر میزان برداشت محصول ارقام بومی در واحد سطح خیلی متفاوت با کشاورزان نمونه در استان است. میزان تولید کشاورز عادی 50 درصد کمتر از کشاورز نمونه است. این امر نشان میدهد فعالیتهای ترویجی و کشاورزی با برنامه میتواند بسیار پررونق باشد. از مجموع 238 هزار هکتار زمین شالیزاری گیلان، 180 هزار هکتار قابلیت طرح تجهیز، تسطیح و نوسازی را دارد که تا کنون این طرح بهدلیل کمبود اعتبار فقط در 70 هزار هکتار اجرا شده است.
• رویکرد مجلس شورای اسلامی به بحث خودکفایی برنج چیست؟
مهرداد لاهوتی: با توجه به اینکه برنج از محصولات راهبردی کشور است، به یقین در بحث خودکفایی این محصول، مجلس شورای اسلامی از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد. با سادهترین روش میتوان به خودکفایی برنج دست یافت. بنابراین مسئولان باید به این مهم توجه ویژه داشته باشند.
• جناب آقای شعباننژاد! چرا شالیکاران در فصل زراعی با کمبود آب مواجه هستند؟
علیرضا شعباننژاد: میانگین بارندگی در گیلان افزون بر هزار میلیمتر است. بارندگی در استان بههنگام نیست؛ زمانی که کشاورز به آب نیاز ندارد، میبارد و اغلب بارش باران در فصول پاییز و زمستان اتفاق میافتد. سالانه 3.5 میلیارد مترمکعب آب در استان نیاز است. آبی که بتوان مدیریت کرد، یک میلیارد و 50 مترمکعب است که از سد منجیل تأمین میشود و برای بهرهگیری صحیح از منابع آبی استان در فصل زراعی ضرورتی اجتنابناپذیر است.
• برای مهار آبهای سطحی و تقویت ساختار بخش کشاورزی در گیلان چه باید کرد؟
مهرداد لاهوتی: اعتبارات سازمان جهاد کشاورزی گیلان نسبت به هر سال افزایش پیدا میکند. علاوه بر این، اعتباراتی در سطح کشور وجود دارد که هر استان اگر طرح، فکر و ایده داشته باشد، میتواند این منابع را جذب کند. گیلان یک استان کشاورزی است. بنابراین باید از سهم منابع ملی بیشتر استفاده شود. ساختار کشاورزی گیلان باید تغییر یابد تا مقرون بهصرفه شود. با احداث سدهای خاکی و لاستیکی میتوان آبهای سطحی را مهار و مدیریت کرد. برای مقرون بهصرفه شدن اقتصاد کشاورزی باید عزم جدی وجود داشته باشد.
• سوزاندن کاه و کلش امروزه به یکی از معضلات اساسی استان گیلان تبدیل شده است. سازمان جهاد کشاورزی در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟
علیرضا شعباننژاد: متولی خاص این بحث بر اساس ماده 7 قانون مدیریت پسماند، در داخل و خارج روستا برعهده دهیاران و بخشداران است. جهاد کشاورزی نیز وظیفه آگاهسازی مردم را در این زمینه برعهده دارد. آتش زدن کاه و کلش علاوه بر اثرات منفی زیستمحیطی، باعث صدمات شدید به خاک میشود. جهاد کشاورزی در این زمینه اقداماتی همچون برگزاری کلاسهای آموزشی، ترویجی، تهیه پوسترهای تبلیغی، برنامههای رادیو و تلویزیونی، ترویج ماشینآلات بستهبندی کاه و کلش و ... را انجام داده است. در حال حاضر 700 دستگاه کمباین برنج در استان وجود دارد که این دستگاهها علاوه بر کاهش زمان برداشت، کاه و کلش را پودر و در سطح مزارع پخش میکنند. دو هزار و 500 دستگاه دروگر برنج و 700 دستگاه بیلر در استان تأمین شده است. بیلرها کاه و کلش را بستهبندی میکنند. هزینه یک بسته 20 کیلوگرمی کاه و کلش برنج 700 تومان است، ولی به قیمت 2 تا 5 هزار تومان به فروش میرسد. با بستهبندی کاه و کلش، 70 میلیارد تومان درآمد عاید کشاورزان میشود.
• صنایع تبدیلی از یکسو موجب افزایش راندمان تولید و از سوی دیگر، باعث ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری در جامعه میشود. به نظر شما برای توسعه این بخش چه اقداماتی باید صورت گیرد؟
مهرداد لاهوتی: ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی در استانها موجب پایداری صنایع و ایجاد فرصتهای شغلی در بخشهای مختلف میشود. گیلان از مزیتها و مواهب طبیعی بسیاری برخوردار است، ولی از نرخ بالای بیکاری رنج میبرد. ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی در مناطقی که از اقتصاد کشاورزی برخوردارند، فرصتهای شغلی و سرمایهگذاری مناسبی را بهویژه در مناطق روستایی فراهم کرده و ضمن جلوگیری از بیکاریهای فصلی، در اشتغال روستاییان و جلوگیری از مهاجرت آنها به شهرها، در ارزش افزوده بخش کشاورزی مؤثر است. بدون شک گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی با فرآوردههای محصولات کشاورزی و افزایش ماندگاری این محصولات موجب مزیت رقابتی و افزایش صادرات میشود. با توجه به ارتباط مستقیم تولید کشاورزی با شرایط محیطی و اقلیمی و ریسکپذیر بودن فعالیتهای این بخش، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان، باعث تنظیم بازار و ثبات قیمتها میشود. همچنین گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی، ضمن ایجاد اشتغال برای فارغالتحصیلان این بخش، با ایجاد تنوع در محصولات کشاورزی، قدرت پاسخگویی بازار را برای انواع سلیقههای مختلف فراهم و زنجیره بازاریابی را تکمیل میکند.
• نقش صنایع تبدیلی و تکمیلی در ارزش افزوده محصولات کشاورزی را بیشتر تشریح کنید؟
علیرضا شعباننژاد: صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به صنایعی گفته میشود که به فرآوری و عملآوری محصولات نباتی و حیوانی، اعم از زراعی، باغی، شیلاتی، دام و طیور، جنگل و مرتع میپردازد. فرآوری دربرگیرنده تغییرات فیزیکی، شیمیایی، ارگانولپتیکی، نگهداری، بستهبندی و توزیع است. بهعبارت دیگر، صنایع تبدیلی و تکمیلی به صنایعی گفته میشود که با زیرمجموعه این بخش ارتباط مستقیم دارد و بهعبارت بهتر، این صنایع، فرآیند تولید مواد کشاورزی را کامل کرده و آنها را بهصورت بهینه آماده ورود به بازار مصرف میسازد. بدون شک، ایجاد صنایع تبدیلی یکی از سودمندترین ارتباطات بین دو بخش صنعت و کشاورزی است. این صنایع از میزان بیکاریهای دائمی و فصلی در مناطق روستایی میکاهد. همچنین زمینه مناسب جهت توسعه بخش کشاورزی را فراهم آورده و به افزایش تولیدات، بهرهوری، ایجاد فرصتهای شغلی، تأمین نیازهای اساسی، پیوند با دیگر بخشهای اقتصادی و کاهش نابرابریهای منطقهای منجر خواهد شد. بنابراین اینگونه صنایع میتواند پیشنیاز استراتژی صنعتی شدن و تأمینکننده امنیت غذایی در کشور باشد.
صنایع غذایی بیش از ۸۵ درصد صنایع تبدیلی و تکمیلی مربوط به بخش کشاورزی را تشکیل میدهد و با توجه به آثار مستقیم و غیرمستقیم این صنایع از نظر تولید و اشتغال که در بخش کشاورزی برجای میگذارد و موجب رشد و شکوفایی، در سطح کلان اقتصاد میشود، اهمیت صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی را زمانی بیشتر درمییابیم که توجه کنیم بعد از صنایع سنگین، صنایع غذایی از نظر وسعت و گستردگی، دومین مقام را در جهان دارا هستند. صنایع غذایی استراتژیک، غلات، قند، لبنیات و روغن را نیز دربر میگیرد. در ضمن با توجه به میزان ارزش افزوده در این صنایع که با ارزش افزوده در صنایع پتروشیمی برابری دارد، با جایگزینی صدور این محصولات بهجای صدور قسمتی از نفت، میتوان به شکوفایی اقتصادی نزدیکتر شد. در اقتصاد کشاورزی معاصر، صنایع تبدیلی عامل مهمی در فرآوری محصولات کشاورزی است که از یکسو، ارزش افزوده محصولات اولیه بخش را ارتقاء میدهد و از سوی دیگر، محصولاتی به بازار ارائه میکند که با استفاده از تکنولوژی مدرن بهدست آمدهاند. بنابراین از نظر استمرار تولید و مولد بودن دارای ویژگیهای مناسبی هستند. علاوه بر این، از منابع موجود به نحو مطلوبی استفاده شده و کارآیی و راندمان صنایع نیز به نحو قابل توجهی افزایش مییابد.