كدخبر: ۶۸۰۳
تاريخ انتشار: ۲۳ دي ۱۳۹۲ - ۱۰:۰۱
ارسال به دوستان
نسخه چاپياحزاب کارآمد؛ لازمه توسعه سیاسی
سوسن کاشانی
احزاب از نهادهای موثر در حیات جوامع و از ارکان اصلی دمکراسی هستند. بی‌شک وجود احزاب در کشورها می‌تواند خواسته‌ها و نقدهای مردم به دولت‌ها را شکل بدهد و آن را در چارچوب قانون طبقه‌بندی کند. در واقع احزاب و تشکل‌های سیاسی و صنفی می‌توانند صدای مردم را به گوش حاکمیت برسانند و با شکل دهی به آن، دولت‌ها را در برآوردن خواسته‌های مردم یاری کنند.
از سوی دیگر رقابت احزاب در یک کشور فضایی را به وجود می‌آورد که نه تنها مردم با حقوق اجتماعی و سیاسی خود بیشتر آشنا شوند، بلکه راه‌های مسالمت‌آمیز و غیر خشونت طلبانه رسیدن به خواسته‌ها و اصلاح عملکرد دولت‌ها را هم تجربه می‌کنند.
با فعالیت احزاب، مردم با توجه به نوع تفکر و گرایش‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی خود به حزب یا تشکل‌های مختلف متمایل شده و به تفکرات خود شکل و جهت می‌دهند. مسلماً هرچه احزاب در زمان رسیدن به قدرت بیشتر به وعده‌های انتخاباتی خود عمل کنند، در جذب اعضا یا مخاطب موفق‌تر خواهند بود.
در کشور ما فعالیت احزاب به بیش از ۱۰۰ سال پیش بر می‌گردد.
حزب «اجتماعیون عامیون» نخستین حزب سیاسی منطبق بر تحزب غربی بود که به عنوان شاخه‌ای از حزب سوسیال دمکرات قفقاز در ایران تأسیس شد. هرچند پیش از آن تشکل‌هایی در قالب انجمن در حال فعالیت بودند.
در انقلاب مشروطیت و سال‌های پس از آن هم با توجه به شرایط سیاسی کشور، احزاب و تشکل‌های مختلفی شکل گرفت و رشد و توسعه یافت. ولی در دوران سلطنت پهلوی به دلیل استبداد حاکم، احزاب و تشکل‌های مستقل قادر به فعالیت نبودند، لذا تشکل‌های سیاسی یا به صورت زیر زمینی فعالیت می‌کردند یا احزابی حکومتی بودند که با دستور شاه ایجاد شده بودند.
وقوع انقلاب اسلامی در سال ۵۷ زمینه‌ساز ظهور احزاب و تشکل‌های سیاسی و اجتماعی بیشتری در کشورمان شد که البته آنها هم پس از چندی به علل مختلف منحل شدند یا به انزوا رفتند.
با گذشت ۳۵ سال از پیروزی انقلاب و با داشتن قدمتی صدساله در فعالیت حزبی و علیرغم این که بر اساس اصل ۲۶ قانون اساسی تشکیل احزاب، جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی و صنفی آزاد است، هنوز ضرورت وجودی احزاب در کشورمان درک نشده است و دولت‌های مختلف دغدغه‌ای برای فراهم آوردن زمینه فعالیت قانونی احزاب نداشته‌اند.
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و به ویژه زمانی که موضوع تدوین منشور حقوق شهروندی مطرح شد، این فضای امید به فعالان عرصه سیاست برگشت که شاید در دولت یازدهم، به احزاب و تشکل‌ها نگاهی تازه شود.
این امید با برگزاری نشست هم‌اندیشی وزیر کشور با دست اندرکاران ۶۰ تشکل سیاسی و صنفی در هفته گذشته جان تازه‌ای یافت.
هرچند اکنون حدود ۲۴۰ تشکل از وزارت کشور مجوز فعالیت دارند ولی به شهادت برخی مسئولان اکثریت این تشکل‌های سیاسی و صنفی به صورت موسمی و فصلی و بیشتر در دوران انتخابات فعال می‌شوند.
اجرای اصل ۲۶ قانون اساسی همواره یکی از دغدغه‌های فعالان سیاسی کشور بوده است، چراکه اگر فعالیت احزاب شکل و قالب قانونی و رسمی به خود بگیرد، هم مردم با فلسفه وجودی، اهداف و کارکردهای احزاب آشنا می‌شوند و هم حاکمیت با به رسمیت شناختن احزاب به عنوان حلقه ارتباطی خود با مردم و پذیرش ضرورت وجودی آن، جایگاه واقعی احزاب را درک می‌کند و به تبع آن بسیاری از ابهامات و توهمات فعالیت تشکل‌ها و احزاب رفع می‌شود.
هرچند ده‌ها حزب، جمعیت و تشکل سیاسی و صنفی در کشور به ثبت رسیده است، ولی اکثریت این احزاب و تشکل‌ها هیچ‌گاه در قالب حزب فعالیت نکرده‌اند و ویژگی‌ها و مختصات وجودی یک حزب را دارا نبوده‌اند.
احزاب چه ویژگی‌هایی دارند که از جمله آنها می‌توان گفت؛
ـ احزاب باید اساسنامه و مرامنامه روشن و شفاف و برنامه‌های مشخص و جامع برای فعالیت داشته باشند.
ـ یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک حزب استقلال آن است. احزاب مستقل از دولت‌ها فعالیت می‌کنند و چشم به کانون قدرت ندارند. داشتن استقلال کمک می‌کند احزاب، برای رسیدن به اهداف خود قدرتمندتر حرکت کنند.
ـ لازمه داشتن استقلال سیاسی، استقلال مالی است. احزاب و تشکل‌ها از طریق عضوگیری و جمع‌آوری کمک‌های مردمی استقلال مالی خود را حفظ می‌کنند تا به واسطه گرفتن کمک‌های دولتی زیر چتر حاکمیت نروند و سخنگوی دولت نشوند.
ـ یکی دیگر از ویژگی‌های احزاب دائمی بودن آنهاست. در بسیاری از کشورهای پیشرفته غربی برخی احزاب بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارند، زیرا این احزاب با اساسنامه و مرامنامه‌های جامع و شفاف و مورد حمایت اعضا و با برنامه‌ها و اهداف دراز مدت فعالیت می‌کنند، لذا با تغییر شرایط سیاسی و اجتماعی به ورطه انحلال یا انزوا کشیده نمی‌شوند.
ـ از دیگر ویژگی‌های احزاب پذیرش چند صدایی و تکثر آراست.
احزاب می‌پذیرند که نظر و اعتقادات آنها یکی از ده‌ها نظر و صدایی است که در کشور وجود دارد و احزاب دارای برنامه‌های بهتر و اجرایی‌تر می‌توانند مخاطبان بیشتری را به سوی خود جلب کنند و آرای آنان را به خود اختصاص دهند. به قولی احزاب قواعد بازی را می‌پذیرند و به آن عمل می‌کنند.
حال با توجه به تاکید منشور حقوق شهروندی که توسط دولت یازدهم تهیه و تدوین شده است، به تشکیل احزاب و تشکل‌های سیاسی به عنوان یکی از مهم‌ترین حقوق شهروندی و همچنین تاکید وزیر کشور بر حمایت و تقویت این وزارتخانه از احزاب لازم است فعالان سیاسی بیش از پیش وارد این عرصه شوند و تلاش کنند از این حق به تمام و کمال استفاده کنند و فعالیت محدود به ایام انتخابات نشود، هرچند به قول برخی از فعالان سیاسی حاضر در نشست با وزیر کشور، فعالیت احزاب و تشکل‌ها بیش از هرچیز به فرهنگ‌سازی نیازد دارد.
دولت و نهادهای عمومی کشور به ویژه صدا و سیما با توجه به جایگاه و امکاناتشان بیشترین وظیفه را در قبال نهادینه کردن حقوق شهروندی در جامعه دارا هستند زیرا تک‌تک شهروندان باید با حقوق و وظایف خود در جامعه آشنا شوند و دولت هم مدافع قدرتمندی برای فعالان عرصه‌های مختلف باشد و از فعالیت‌های سیاسی و حزبی آنان در مقابل انحصار طلبان و تمامیت خواهان حمایت کند.
از سوی دیگر رقابت احزاب در یک کشور فضایی را به وجود می‌آورد که نه تنها مردم با حقوق اجتماعی و سیاسی خود بیشتر آشنا شوند، بلکه راه‌های مسالمت‌آمیز و غیر خشونت طلبانه رسیدن به خواسته‌ها و اصلاح عملکرد دولت‌ها را هم تجربه می‌کنند.
با فعالیت احزاب، مردم با توجه به نوع تفکر و گرایش‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی خود به حزب یا تشکل‌های مختلف متمایل شده و به تفکرات خود شکل و جهت می‌دهند. مسلماً هرچه احزاب در زمان رسیدن به قدرت بیشتر به وعده‌های انتخاباتی خود عمل کنند، در جذب اعضا یا مخاطب موفق‌تر خواهند بود.
در کشور ما فعالیت احزاب به بیش از ۱۰۰ سال پیش بر می‌گردد.
حزب «اجتماعیون عامیون» نخستین حزب سیاسی منطبق بر تحزب غربی بود که به عنوان شاخه‌ای از حزب سوسیال دمکرات قفقاز در ایران تأسیس شد. هرچند پیش از آن تشکل‌هایی در قالب انجمن در حال فعالیت بودند.
در انقلاب مشروطیت و سال‌های پس از آن هم با توجه به شرایط سیاسی کشور، احزاب و تشکل‌های مختلفی شکل گرفت و رشد و توسعه یافت. ولی در دوران سلطنت پهلوی به دلیل استبداد حاکم، احزاب و تشکل‌های مستقل قادر به فعالیت نبودند، لذا تشکل‌های سیاسی یا به صورت زیر زمینی فعالیت می‌کردند یا احزابی حکومتی بودند که با دستور شاه ایجاد شده بودند.
وقوع انقلاب اسلامی در سال ۵۷ زمینه‌ساز ظهور احزاب و تشکل‌های سیاسی و اجتماعی بیشتری در کشورمان شد که البته آنها هم پس از چندی به علل مختلف منحل شدند یا به انزوا رفتند.
با گذشت ۳۵ سال از پیروزی انقلاب و با داشتن قدمتی صدساله در فعالیت حزبی و علیرغم این که بر اساس اصل ۲۶ قانون اساسی تشکیل احزاب، جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی و صنفی آزاد است، هنوز ضرورت وجودی احزاب در کشورمان درک نشده است و دولت‌های مختلف دغدغه‌ای برای فراهم آوردن زمینه فعالیت قانونی احزاب نداشته‌اند.
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و به ویژه زمانی که موضوع تدوین منشور حقوق شهروندی مطرح شد، این فضای امید به فعالان عرصه سیاست برگشت که شاید در دولت یازدهم، به احزاب و تشکل‌ها نگاهی تازه شود.
این امید با برگزاری نشست هم‌اندیشی وزیر کشور با دست اندرکاران ۶۰ تشکل سیاسی و صنفی در هفته گذشته جان تازه‌ای یافت.
هرچند اکنون حدود ۲۴۰ تشکل از وزارت کشور مجوز فعالیت دارند ولی به شهادت برخی مسئولان اکثریت این تشکل‌های سیاسی و صنفی به صورت موسمی و فصلی و بیشتر در دوران انتخابات فعال می‌شوند.
اجرای اصل ۲۶ قانون اساسی همواره یکی از دغدغه‌های فعالان سیاسی کشور بوده است، چراکه اگر فعالیت احزاب شکل و قالب قانونی و رسمی به خود بگیرد، هم مردم با فلسفه وجودی، اهداف و کارکردهای احزاب آشنا می‌شوند و هم حاکمیت با به رسمیت شناختن احزاب به عنوان حلقه ارتباطی خود با مردم و پذیرش ضرورت وجودی آن، جایگاه واقعی احزاب را درک می‌کند و به تبع آن بسیاری از ابهامات و توهمات فعالیت تشکل‌ها و احزاب رفع می‌شود.
هرچند ده‌ها حزب، جمعیت و تشکل سیاسی و صنفی در کشور به ثبت رسیده است، ولی اکثریت این احزاب و تشکل‌ها هیچ‌گاه در قالب حزب فعالیت نکرده‌اند و ویژگی‌ها و مختصات وجودی یک حزب را دارا نبوده‌اند.
احزاب چه ویژگی‌هایی دارند که از جمله آنها می‌توان گفت؛
ـ احزاب باید اساسنامه و مرامنامه روشن و شفاف و برنامه‌های مشخص و جامع برای فعالیت داشته باشند.
ـ یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک حزب استقلال آن است. احزاب مستقل از دولت‌ها فعالیت می‌کنند و چشم به کانون قدرت ندارند. داشتن استقلال کمک می‌کند احزاب، برای رسیدن به اهداف خود قدرتمندتر حرکت کنند.
ـ لازمه داشتن استقلال سیاسی، استقلال مالی است. احزاب و تشکل‌ها از طریق عضوگیری و جمع‌آوری کمک‌های مردمی استقلال مالی خود را حفظ می‌کنند تا به واسطه گرفتن کمک‌های دولتی زیر چتر حاکمیت نروند و سخنگوی دولت نشوند.
ـ یکی دیگر از ویژگی‌های احزاب دائمی بودن آنهاست. در بسیاری از کشورهای پیشرفته غربی برخی احزاب بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارند، زیرا این احزاب با اساسنامه و مرامنامه‌های جامع و شفاف و مورد حمایت اعضا و با برنامه‌ها و اهداف دراز مدت فعالیت می‌کنند، لذا با تغییر شرایط سیاسی و اجتماعی به ورطه انحلال یا انزوا کشیده نمی‌شوند.
ـ از دیگر ویژگی‌های احزاب پذیرش چند صدایی و تکثر آراست.
احزاب می‌پذیرند که نظر و اعتقادات آنها یکی از ده‌ها نظر و صدایی است که در کشور وجود دارد و احزاب دارای برنامه‌های بهتر و اجرایی‌تر می‌توانند مخاطبان بیشتری را به سوی خود جلب کنند و آرای آنان را به خود اختصاص دهند. به قولی احزاب قواعد بازی را می‌پذیرند و به آن عمل می‌کنند.
حال با توجه به تاکید منشور حقوق شهروندی که توسط دولت یازدهم تهیه و تدوین شده است، به تشکیل احزاب و تشکل‌های سیاسی به عنوان یکی از مهم‌ترین حقوق شهروندی و همچنین تاکید وزیر کشور بر حمایت و تقویت این وزارتخانه از احزاب لازم است فعالان سیاسی بیش از پیش وارد این عرصه شوند و تلاش کنند از این حق به تمام و کمال استفاده کنند و فعالیت محدود به ایام انتخابات نشود، هرچند به قول برخی از فعالان سیاسی حاضر در نشست با وزیر کشور، فعالیت احزاب و تشکل‌ها بیش از هرچیز به فرهنگ‌سازی نیازد دارد.
دولت و نهادهای عمومی کشور به ویژه صدا و سیما با توجه به جایگاه و امکاناتشان بیشترین وظیفه را در قبال نهادینه کردن حقوق شهروندی در جامعه دارا هستند زیرا تک‌تک شهروندان باید با حقوق و وظایف خود در جامعه آشنا شوند و دولت هم مدافع قدرتمندی برای فعالان عرصه‌های مختلف باشد و از فعالیت‌های سیاسی و حزبی آنان در مقابل انحصار طلبان و تمامیت خواهان حمایت کند.
• روزنامه اطلاعات، شماره 25784، 23 دی 1392