كدخبر: ۵۲۵۹
تاريخ انتشار: ۰۴ مرداد ۱۳۹۱ - ۱۰:۰۹
ارسال به دوستان
نسخه چاپيزمین لغزش‌های گیلان؛ نتیجه دخالت انسان در طبیعت
حرکت‌های توده‌ای همه ساله در اکثر نقاط استان موجب خسارت‌های اقتصادی به راه‌ها، کانال‌های آبیاری، آب‌رسانی، جنگل‌ها، مراتع و مناطق مسکونی می‌شوند.
گیلان با توپوگرافی خاص، فعالیت زمین‌ساختی و لرزه‌خیزی زیاد، شرایط متنوع زمین‌شناسی و اقلیمی، عمده شرایط طبیعی را برای ایجاد طیف وسیعی از زمین لغزش‌ها دارد؛ پدیده‌ای که از آن به‌عنوان اژدهای خفته در دل خاک یاد می‌شود.
به گزارش خبرگزاری مهر، حرکت‌های توده‌ای همه ساله در اکثر نقاط استان موجب خسارت‌های اقتصادی به راه‌ها، کانال‌های آبیاری، آب‌رسانی، جنگل‌ها، مراتع و مناطق مسکونی می‌شوند.
زمین لغزش و ریزش‌های سنگی نمونه‌هایی از حرکات توده‌ای زمین هستند. زمین لغزه در جاده‌های جنگلی از جنبه‌های مختلفی باعث بروز خسارت‌های مستقیم و غیرمستقیم می‌شود و خسارت‌هایی شامل ایجاد محدودیت در مدیریت و بهره‌برداری از جنگل، نابودی و تخریب رویشگاه‌ها را درپی دارد.
یک کارشناس آبخیزداری در این زمینه گفت: مطالعات وسیعی بر روی وضعیت مکانیک خاک‌های جنگلی انجام شده است. وضعیت مکانیک خاک مؤثرترین عامل در پایداری یا ناپایداری زمین است.
محمدعلی رستمی افزود: برخی کارشناسان در مطالعات خود به این نتیجه رسیده‌اند که بیشترین لغزش‌ها مربوط به مناطق قطع درخت و ساخت جاده است.
وی با تأکید بر این‌که برای مبارزه تکنیکی با پدیده حرکت‌های توده‌ای، به مطالعات هیدرولوژی و مکانیک خاک از منطقه لغزشی نیاز است، عوامل مؤثر در ناپایداری زمین جنگل‌های کوهستانی را خاک، مشخصات زمین‌شناسی، عوامل توپوگرافی، پوشش گیاهی و آب و هوا ذکر کرد.
این کارشناس آبخیزداری گفت: برای جلوگیری از افزایش هزینه‌ها و خطرات مربوط به زمین لغزه، شناسایی و طبقه‌بندی و عوامل مؤثر در شکل‌گیری آن در مناطق جنگلی امری ضروری است.
وی افزود: برای شناسایی این پدیده مطالعاتی از قبیل شناخت سنگ بستر، بافت، دانه‌بندی، رطوبت و حدود روانی و خمیری خاک مورد نیاز است.
رستمی یادآور شد: روش‌های متعددی نیز برای طبقه‌بندی زمین لغزه وجود دارد که با توجه به خصوصیات خاک و اندازه‌گیری میزان حرکت خاک بر روی دامنه، زمین لغزه را طبقه‌بندی و جهت جلوگیری از گسترش آن‌ها راهکار ارائه می‌دهد.
جنگل محیطی حساس به خطرهای لغزش و رانش و حرکت‌های توده‌ای خاک است و در تهیه پروژه راه‌های جنگلی لازم است به این نکته توجه زیادی مبذول شود، زیرا در صورت وجود پدیده لغزش و رانش و به‌ویژه حرکت‌های توده‌ای، حفاظت و نگهداری راه طراحی شده بسیار پرهزینه و اغلب مقدور نیست.
خاک در ایجاد ناپایداری در عرصه‌های جنگل‌های کوهستانی نقش مستقیم دارد و خاک‌هایی که دارای مقدار قابل توجهی عناصر ریزدانه هستند، با جذب و نگهداری آب زیاد، پایداری خود را از دست می‌دهند و به‌تدریج و در اثر وزن خود شروع به جاری شدن می‌کنند.
به دلیل مرطوب بودن هوا و ریزش فراوان باران، رس تورم حاصل کرده و سنگین می‌شود. در نتیجه از سطوح بالاتر به پایین حرکت و روانه‌های گلی را ایجاد می‌کند که باعث حرکت زمین شده و لغزش را منجر خواهد شد. وجود مارن و غیرقابل نفوذ بودن آن نیز به تشدید لغزش کمک می‌کند.
همچنین دستکاری‌های غیرطبیعی نظیر مسدود کردن زهکش طبیعی و محل عبور آب زیرزمینی و نفوذ آن به داخل توده باعث افزایش وزن مواد دامنه شده و موجب بروز لغزش می‌شود.
بیشترین لغزش‌ها معمولاً در مناطق ساخت جاده و قطع درخت صورت می‌گیرد. در نتیجه تخریب پوشش گیاهی چون موجب نفوذ بیشتر آب در عرصه‌های مستعد می‌شود، موجب افزایش لغزش می‌گردد.
بدون شک در اجرای هرگونه عملیات عمرانی در جنگل، با توجه به حساسیت‌های بسیار زیادی که این‌گونه عرصه‌ها دارند باید به شناخت خصوصیات مکانیکی خاک توجه بیشتری داشت و برای آن سرمایه‌گذاری ویژه‌ای کرد.
در صورت تشخیص صحیح و کارشناسانه روش تثبیت به مرور زمان باید سرعت لغزش کاهش یابد؛ در غیر این صورت باید برای جلوگیری از هرگونه اتلاف هزینه‌های سنگین تثبیت، جهت تجدید نظر در روش کار اقدام کرد.
به‌نظر می‌رسد برای تمامی محدوده‌های دارای استعداد لغزش باید اقدام به تهیه نقشه خطر ریسک لغزش با استفاده از روش‌های پهنه‌بندی موجود کرد. همین‌طور پرهیز از خاک‌برداری و خاکریزی‌های انبوه، صرف‌نظر کردن از مناطق گسلی، ایجاد سیستم زهکشی مناسب، تثبیت بیولوژیک به‌وسیله گیاهان و ایجاد دیواره‌های چوبی به‌وسیله چوب‌های جنگلی و گابیون‌بندی نیز توصیه می‌شود.
مدیر مرکز پژوهش‌های زمین‌شناسی و اکتشافی گیلان در این ارتباط گفت: مناطق دارای خطر زمین لغزش استان در دست شناسایی و تهیه نقشه رقومی است.
پانته‌آ گیاهچی با اشاره به قابل پیش‌بینی بودن رانش‌های زمین بر اساس مدل‌ها و اطلاعات اظهار داشت: مناطق مستعد لغزش و دارای ریسک بالا را می‌توان شناسایی و با تمهیداتی جلوی خطرات را گرفت.
وی همچنین دلیل اصلی زمین لغزش‌های اخیر در گیلان را بارندگی‌های شدید و ریزش توده‌های گل رس سنگین شده در اثر جذب آب و غلبه ثقل زمین عنوان کرد.
مدیر مرکز پژوهش‌های زمین‌شناسی و اکتشافی گیلان از جمله تمهیدات برای کاهش خطر زمین لغزش را بلوک‌بندی و ایجاد دیواره‌های حائل، کاشت گیاهان دارای ریشه‌های بلند برای ایجاد پایداری خاک، جلوگیری از قطع درختان و تخریب پوشش گیاهی و عدم اجازه گسترش ساخت و ساز در مناطق دارای خطر زمین لغزش ذکر کرد.
وی افزود: اگر احتمال خطر در منطقه‌ای بیش از 70 درصد باشد، روستا باید تخلیه و یا تغییر کاربری داده شود.
گیاهچی در توضیح زمین لغزش اظهار داشت: عوامل درونی مانند گسل‌ها و جنس خاک یا عوامل بیرونی مثل بارندگی می‌توانند موجب ناپایداری و لغزش زمین در دامنه‌ها شود.
وی ادامه داد: عواملی مانند قطع درختان و بارگذاری‌های بیش از اندازه می‌تواند موجب حرکت توده‌های زمین، به‌ویژه در زمین‌های با شیب تند شود.
مدیر مرکز پژوهش‌های زمین‌شناسی و اکتشافی گیلان یادآور شد: در زمان بروز زمین‌لرزه رودبار حدود یک‌هزار زمین لغزش در دامنه‌های پرشیب استان رخ داد.
وی همچنین زمین لغزش منطقه پیل دره واقع در املش را یکی دیگر از مواردی عنوان کرد که در اثر بارندگی‌های شدید به‌وقوع پیوست.
گیاهچی ادامه داد: کار شناسایی مناطق دارای خطر زمین لغزش و تهیه نقشه رقومی و شبیه‌سازی با همکاری مشترک سازمان مدیریت بحران گیلان و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور صورت می‌گیرد.
وی گفت: شاخصه‌هایی از قبیل شیب زمین، جنس سنگ، جهت شیب، رو به آفتاب یا پشت به آفتاب بودن دامنه‌ها توسط GIS پردازش و تحلیل و پس از آن نقشه رقومی تهیه و به استانداری ارائه می‌شود.
به هر حال پدیده زمین لغزش بر اثر دخالت‌های مستقیم انسان و تأثیرگذاری بر فعل و انفعالات زمین رخ می‌دهد و اثرات بسیار جبران‌ناپذیری را نیز برجای خواهد داشت.
آگاهی‌بخشی، ترویج و اطلاع‌رسانی در زمینه زمین لغزش و رانش زمین یک اصل مهم و اساسی است. با اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی در زمینه زمین رانش و زمین لغزش می‌توان از آن جلوگیری کرد و از خطرات آن آگاه شد.
یک کارشناس مدیریت بحران در این‌خصوص گفت: وقوع زمین لغزش و زمین رانش باعث فرسایش خاک و تجمع خاک در پشت سدها می‌شود. با فرسایش خاک علاوه بر از دست دادن اراضی حاصلخیز، عمر مفید سدهای بزرگ نیز کاهش خواهد یافت.
محمدهادی زارعی افزود: علاوه بر تلفات جانی زمین لغزش، خسارات مالی عمده، تلف شدن دام روستاییان و تخریب زیرساخت‌ها و زمین‌های کشاورزی را به همراه دارد.
وی تأکید کرد: با شناخت از زمین لغزش‌ها می‌توان از بروز آن‌ها جلوگیری کرد و زمین لغزش را تثبیت کرد.
این کارشناس مدیریت بحران بر ضرورت تدوین بانک اطلاعاتی زمین لغزش و نقشه‌های پهنه‌بندی خطر زمین لغزش به‌طور کامل تأکید کرد و گفت: با تهیه این نقشه پهنه‌بندی می‌توان مناطق مستعد وقوع زمین لغزش را در کشور شناسایی و از وقوع زمین لغزش‌های احتمالی جلوگیری کرد.
وی همچنین افزود: عوامل مصنوعی و انسان‌ها بیشترین تأثیر را در فراهم کردن زمینه زمین لغزش دارند و تخریب تکیه‌گاه‌ها، جاده‌سازی و ایجاد مناطق معدنی از عوامل بروز زمین لغزش از سوی بشریت است.
زارعی رفتارسنجی زمین لغزش‌ها در امور اجرایی پروژه‌های عمرانی در استان را بسیار مهم و حیاتی دانست و یادآور شد: تمامی مردم و مسئولان باید نسبت به حفظ منابع طبیعی به عنوان سرمایه ملی گام بردارند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان نیز از تغییر کاربری غیراصولی اراضی به عنوان یکی از مهمترین دلایل زمین لغزش‌ها یاد کرد و گفت: زمین لغزش‌ها خسارات زیادی ایجاد می‌کنند.
رحمت‌الله رحمانی ادامه داد: تنها راه مقابله با این پدیده خسارت‌آور، حفاظت از منابع طبیعی و تثبیت خاک با اجرای پروژه‌های آبخیزداری است.
بدون شک زمین لغزش یکی از حوادث طبیعی زیان‌بار است. از این‌رو برای جلوگیری از خسارت ناشی از زمین لغزش‌ها نیاز به تهیه بانک اطلاعاتی، پهنه‌بندی خطر زمین لغزش، پایدارسازی مناطق و رفتارسنجی زمین لغزش‌هاست.
به گزارش خبرگزاری مهر، حرکت‌های توده‌ای همه ساله در اکثر نقاط استان موجب خسارت‌های اقتصادی به راه‌ها، کانال‌های آبیاری، آب‌رسانی، جنگل‌ها، مراتع و مناطق مسکونی می‌شوند.
زمین لغزش و ریزش‌های سنگی نمونه‌هایی از حرکات توده‌ای زمین هستند. زمین لغزه در جاده‌های جنگلی از جنبه‌های مختلفی باعث بروز خسارت‌های مستقیم و غیرمستقیم می‌شود و خسارت‌هایی شامل ایجاد محدودیت در مدیریت و بهره‌برداری از جنگل، نابودی و تخریب رویشگاه‌ها را درپی دارد.
یک کارشناس آبخیزداری در این زمینه گفت: مطالعات وسیعی بر روی وضعیت مکانیک خاک‌های جنگلی انجام شده است. وضعیت مکانیک خاک مؤثرترین عامل در پایداری یا ناپایداری زمین است.
محمدعلی رستمی افزود: برخی کارشناسان در مطالعات خود به این نتیجه رسیده‌اند که بیشترین لغزش‌ها مربوط به مناطق قطع درخت و ساخت جاده است.
وی با تأکید بر این‌که برای مبارزه تکنیکی با پدیده حرکت‌های توده‌ای، به مطالعات هیدرولوژی و مکانیک خاک از منطقه لغزشی نیاز است، عوامل مؤثر در ناپایداری زمین جنگل‌های کوهستانی را خاک، مشخصات زمین‌شناسی، عوامل توپوگرافی، پوشش گیاهی و آب و هوا ذکر کرد.
این کارشناس آبخیزداری گفت: برای جلوگیری از افزایش هزینه‌ها و خطرات مربوط به زمین لغزه، شناسایی و طبقه‌بندی و عوامل مؤثر در شکل‌گیری آن در مناطق جنگلی امری ضروری است.
وی افزود: برای شناسایی این پدیده مطالعاتی از قبیل شناخت سنگ بستر، بافت، دانه‌بندی، رطوبت و حدود روانی و خمیری خاک مورد نیاز است.
رستمی یادآور شد: روش‌های متعددی نیز برای طبقه‌بندی زمین لغزه وجود دارد که با توجه به خصوصیات خاک و اندازه‌گیری میزان حرکت خاک بر روی دامنه، زمین لغزه را طبقه‌بندی و جهت جلوگیری از گسترش آن‌ها راهکار ارائه می‌دهد.
جنگل محیطی حساس به خطرهای لغزش و رانش و حرکت‌های توده‌ای خاک است و در تهیه پروژه راه‌های جنگلی لازم است به این نکته توجه زیادی مبذول شود، زیرا در صورت وجود پدیده لغزش و رانش و به‌ویژه حرکت‌های توده‌ای، حفاظت و نگهداری راه طراحی شده بسیار پرهزینه و اغلب مقدور نیست.
خاک در ایجاد ناپایداری در عرصه‌های جنگل‌های کوهستانی نقش مستقیم دارد و خاک‌هایی که دارای مقدار قابل توجهی عناصر ریزدانه هستند، با جذب و نگهداری آب زیاد، پایداری خود را از دست می‌دهند و به‌تدریج و در اثر وزن خود شروع به جاری شدن می‌کنند.
به دلیل مرطوب بودن هوا و ریزش فراوان باران، رس تورم حاصل کرده و سنگین می‌شود. در نتیجه از سطوح بالاتر به پایین حرکت و روانه‌های گلی را ایجاد می‌کند که باعث حرکت زمین شده و لغزش را منجر خواهد شد. وجود مارن و غیرقابل نفوذ بودن آن نیز به تشدید لغزش کمک می‌کند.
همچنین دستکاری‌های غیرطبیعی نظیر مسدود کردن زهکش طبیعی و محل عبور آب زیرزمینی و نفوذ آن به داخل توده باعث افزایش وزن مواد دامنه شده و موجب بروز لغزش می‌شود.
بیشترین لغزش‌ها معمولاً در مناطق ساخت جاده و قطع درخت صورت می‌گیرد. در نتیجه تخریب پوشش گیاهی چون موجب نفوذ بیشتر آب در عرصه‌های مستعد می‌شود، موجب افزایش لغزش می‌گردد.
بدون شک در اجرای هرگونه عملیات عمرانی در جنگل، با توجه به حساسیت‌های بسیار زیادی که این‌گونه عرصه‌ها دارند باید به شناخت خصوصیات مکانیکی خاک توجه بیشتری داشت و برای آن سرمایه‌گذاری ویژه‌ای کرد.
در صورت تشخیص صحیح و کارشناسانه روش تثبیت به مرور زمان باید سرعت لغزش کاهش یابد؛ در غیر این صورت باید برای جلوگیری از هرگونه اتلاف هزینه‌های سنگین تثبیت، جهت تجدید نظر در روش کار اقدام کرد.
به‌نظر می‌رسد برای تمامی محدوده‌های دارای استعداد لغزش باید اقدام به تهیه نقشه خطر ریسک لغزش با استفاده از روش‌های پهنه‌بندی موجود کرد. همین‌طور پرهیز از خاک‌برداری و خاکریزی‌های انبوه، صرف‌نظر کردن از مناطق گسلی، ایجاد سیستم زهکشی مناسب، تثبیت بیولوژیک به‌وسیله گیاهان و ایجاد دیواره‌های چوبی به‌وسیله چوب‌های جنگلی و گابیون‌بندی نیز توصیه می‌شود.
مدیر مرکز پژوهش‌های زمین‌شناسی و اکتشافی گیلان در این ارتباط گفت: مناطق دارای خطر زمین لغزش استان در دست شناسایی و تهیه نقشه رقومی است.
پانته‌آ گیاهچی با اشاره به قابل پیش‌بینی بودن رانش‌های زمین بر اساس مدل‌ها و اطلاعات اظهار داشت: مناطق مستعد لغزش و دارای ریسک بالا را می‌توان شناسایی و با تمهیداتی جلوی خطرات را گرفت.
وی همچنین دلیل اصلی زمین لغزش‌های اخیر در گیلان را بارندگی‌های شدید و ریزش توده‌های گل رس سنگین شده در اثر جذب آب و غلبه ثقل زمین عنوان کرد.
مدیر مرکز پژوهش‌های زمین‌شناسی و اکتشافی گیلان از جمله تمهیدات برای کاهش خطر زمین لغزش را بلوک‌بندی و ایجاد دیواره‌های حائل، کاشت گیاهان دارای ریشه‌های بلند برای ایجاد پایداری خاک، جلوگیری از قطع درختان و تخریب پوشش گیاهی و عدم اجازه گسترش ساخت و ساز در مناطق دارای خطر زمین لغزش ذکر کرد.
وی افزود: اگر احتمال خطر در منطقه‌ای بیش از 70 درصد باشد، روستا باید تخلیه و یا تغییر کاربری داده شود.
گیاهچی در توضیح زمین لغزش اظهار داشت: عوامل درونی مانند گسل‌ها و جنس خاک یا عوامل بیرونی مثل بارندگی می‌توانند موجب ناپایداری و لغزش زمین در دامنه‌ها شود.
وی ادامه داد: عواملی مانند قطع درختان و بارگذاری‌های بیش از اندازه می‌تواند موجب حرکت توده‌های زمین، به‌ویژه در زمین‌های با شیب تند شود.
مدیر مرکز پژوهش‌های زمین‌شناسی و اکتشافی گیلان یادآور شد: در زمان بروز زمین‌لرزه رودبار حدود یک‌هزار زمین لغزش در دامنه‌های پرشیب استان رخ داد.
وی همچنین زمین لغزش منطقه پیل دره واقع در املش را یکی دیگر از مواردی عنوان کرد که در اثر بارندگی‌های شدید به‌وقوع پیوست.
گیاهچی ادامه داد: کار شناسایی مناطق دارای خطر زمین لغزش و تهیه نقشه رقومی و شبیه‌سازی با همکاری مشترک سازمان مدیریت بحران گیلان و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور صورت می‌گیرد.
وی گفت: شاخصه‌هایی از قبیل شیب زمین، جنس سنگ، جهت شیب، رو به آفتاب یا پشت به آفتاب بودن دامنه‌ها توسط GIS پردازش و تحلیل و پس از آن نقشه رقومی تهیه و به استانداری ارائه می‌شود.
به هر حال پدیده زمین لغزش بر اثر دخالت‌های مستقیم انسان و تأثیرگذاری بر فعل و انفعالات زمین رخ می‌دهد و اثرات بسیار جبران‌ناپذیری را نیز برجای خواهد داشت.
آگاهی‌بخشی، ترویج و اطلاع‌رسانی در زمینه زمین لغزش و رانش زمین یک اصل مهم و اساسی است. با اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی در زمینه زمین رانش و زمین لغزش می‌توان از آن جلوگیری کرد و از خطرات آن آگاه شد.
یک کارشناس مدیریت بحران در این‌خصوص گفت: وقوع زمین لغزش و زمین رانش باعث فرسایش خاک و تجمع خاک در پشت سدها می‌شود. با فرسایش خاک علاوه بر از دست دادن اراضی حاصلخیز، عمر مفید سدهای بزرگ نیز کاهش خواهد یافت.
محمدهادی زارعی افزود: علاوه بر تلفات جانی زمین لغزش، خسارات مالی عمده، تلف شدن دام روستاییان و تخریب زیرساخت‌ها و زمین‌های کشاورزی را به همراه دارد.
وی تأکید کرد: با شناخت از زمین لغزش‌ها می‌توان از بروز آن‌ها جلوگیری کرد و زمین لغزش را تثبیت کرد.
این کارشناس مدیریت بحران بر ضرورت تدوین بانک اطلاعاتی زمین لغزش و نقشه‌های پهنه‌بندی خطر زمین لغزش به‌طور کامل تأکید کرد و گفت: با تهیه این نقشه پهنه‌بندی می‌توان مناطق مستعد وقوع زمین لغزش را در کشور شناسایی و از وقوع زمین لغزش‌های احتمالی جلوگیری کرد.
وی همچنین افزود: عوامل مصنوعی و انسان‌ها بیشترین تأثیر را در فراهم کردن زمینه زمین لغزش دارند و تخریب تکیه‌گاه‌ها، جاده‌سازی و ایجاد مناطق معدنی از عوامل بروز زمین لغزش از سوی بشریت است.
زارعی رفتارسنجی زمین لغزش‌ها در امور اجرایی پروژه‌های عمرانی در استان را بسیار مهم و حیاتی دانست و یادآور شد: تمامی مردم و مسئولان باید نسبت به حفظ منابع طبیعی به عنوان سرمایه ملی گام بردارند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان نیز از تغییر کاربری غیراصولی اراضی به عنوان یکی از مهمترین دلایل زمین لغزش‌ها یاد کرد و گفت: زمین لغزش‌ها خسارات زیادی ایجاد می‌کنند.
رحمت‌الله رحمانی ادامه داد: تنها راه مقابله با این پدیده خسارت‌آور، حفاظت از منابع طبیعی و تثبیت خاک با اجرای پروژه‌های آبخیزداری است.
بدون شک زمین لغزش یکی از حوادث طبیعی زیان‌بار است. از این‌رو برای جلوگیری از خسارت ناشی از زمین لغزش‌ها نیاز به تهیه بانک اطلاعاتی، پهنه‌بندی خطر زمین لغزش، پایدارسازی مناطق و رفتارسنجی زمین لغزش‌هاست.