آيين نکوداشت مقام آموزشی و فرهنگی دکتر محمدعلی مجتهدی گیلانی ـ رئیس دبیرستان البرز و مؤسس دانشگاه صنعتی شریف ـ توسط بنیاد نخبگان استان تهران و با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بنیاد دکتر محمدعلي مجتهدی گیلانی، انجمن فارغالتحصیلان دانشگاه صنعتی شریف، کانون فارغالتحصیلان دبیرستان البرز و کانون فارغالتحصیلان دانشکده فنی دانشگاه تهران در محل بنیاد ملی نخبگان استان تهران برگزار شد.
آيين نکوداشت مقام آموزشی و فرهنگی دکتر محمدعلی مجتهدی گیلانی ـ رئیس دبیرستان البرز و مؤسس دانشگاه صنعتی
شریف ـ توسط بنیاد نخبگان استان تهران و با
همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بنیاد دکتر محمدعلي مجتهدی گیلانی، انجمن
فارغالتحصیلان دانشگاه صنعتی شریف، کانون فارغالتحصیلان دبیرستان البرز و
کانون فارغالتحصیلان دانشکده فنی دانشگاه تهران در محل بنیاد ملی نخبگان استان تهران برگزار شد.
به گزارش "لاهيگ"، در این مراسم ابتدا دکتر سعيد سهرابپور مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان و از شاگردان دکتر مجتهدی در سخنانی گفت: من به سه دلیل به این مرد وطن دوست و عاشق تعلیم و تربیت ارادت ویژه دارم؛ نخست به این دلیل که به مدت شش سال شاگرد ایشان در دبیرستان البرز بودم و در دانشکده فنی دانشگاه تهران هم به مدت چهار سال ایشان استاد ریاضی من بود، و سوم اینکه ایشان بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف بود و من به مدت ۱۳ سال رئیس این دانشگاه بودم.
وی افزود: مهمترین خصوصیت ایشان در نظم و تربیت و توجه به کیفیت آموزش، بهخصوص دبیران و استادان بود و آزادگی و پاکی و مخالفت و با هر نوع فساد و پلشتی و عشق به وطن و تشویق جوانان به بازگشت به وطن در سرلوحه کارهای ایشان بود.
رئيس اسبق دانشگاه صنعتي شريف با اشاره به تاریخچه زندگی دکتر مجتهدی گفت: ایشان متولد ۱۲۸۷ در لاهیجان بود، دوره دبیرستان را در تهران گذراند و در سال ۱۳۱۰ دیپلم گرفت و به فرانسه رفت و در سال ۱۳۱۷ با درجه عالی از دانشگاه سوربن دکتری دولتی گرفت و پس از خدمت نظام در دانشسرای عالی مشغول به خدمت شد و همزمان ریاست دبیرستان البرز را داشت، سپس به دانشکده فنی دانشگاه تهران رفت و از سال 1322 به به مدت ۳۵ سال ریاست دبیرستان البرز را بهعهده داشت.
سهرابپور اضافه کرد: در سال ۱۳۴۰ با اصرار مسئولان، رئیس دانشگاه شیراز شد، ولی به علت برخورد با فساد زیاد آنجا نماند و بعد از سقوط دولت امینی از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۳ رئیس دانشکده پلی تکنیک شد که این مدت جزء دوران طلایی این دانشگاه است و در آنجا هم به دلیل مخالفت مقامات بیرون آمد و در سال ۱۳۴۴ ریاست دانشگاه آریامهر آن زمان و صنعتی شریف امروز را بهعهده میگیرد و او در اول مهر سال 1345 این دانشگاه را با ۷۰۰ دانشجو افتتاح میکند. پس از دو سال ایشان را از ریاست دانشگاه عزل و مسئولیت دانشگاه ملی آن روز و شهید بهشتی امروز را به ایشان میسپارند و به علت مبارزه با فساد پس از ۶ ماه او را برکنار میکنند، اما همیشه به دلیل اهمیتی که برای آموزش و پرورش قائل بود، ریاست دبیرستان البرز را بهعهده گرفت و سرانجام در تیر 1376 در فرانسه جان به جان آفرین تسلیم کرد.
وي با اشاره به اینکه در این مدت چندین بار در آمریکا و دو بار در ایران از ایشان تجلیل شده است، اظهار كرد: چون این عزیز خودش استاد دانشگاه تهران بود، از اساتید این دانشگاه میخواست تا در دبیرستان البرز تدریس کنند و دکتر مهدی محقق که استاد دانشگاه تهران بود، در دبیرستان البرز عربی تدریس میکرد و دکتر گلشن زبان فارسی و باروخ بروخیم فیزیک درس میدادند و به همین خاطر سطح علمی این دبیرستان خیلی بالا بود.
مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان با اشاره به خصوصیات دیگر دكتر مجتهدی خاطرنشان كرد: ایشان توجه بسیاری به افراد مستمند داشت و در ایجاد نظم و تربیت در دبیرستان بینظیر بود؛ بهطوری که اگر دانش آموزی غیبت غیرموجه داشت، سریعاً والدین او را احضار میکرد.
سهرابپور افزود: آن زمان مثل امروز نبود که آموزش و پرورش برای تمامی مقاطع کتاب تدوین کند و دبیرستان البرز برای خودش کتاب داشت و اکثر مدارس کشور هم از این کتابها استفاده میکردند.
وي با تأکید بر اینکه دکتر مجتهدی اصرار زیادی داشت که فارغالتحصیلان ایراني خارج از کشور حتماً برای خدمت به کشور خود بازگردند، گفت: در سال 1373 در مراسمی که در تالار چمران دانشگاه تهران برگزار شد و مهندس بازرگان و دکتر سحابی در آن سخنرانی کردند، یک پیام صوتی از دکتر مجتهدی پخش شد که مضمون آن دعوت از دانشجویان ایراني مقیم خارج برای آمدن به ایران بود.
رئیس هیأت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نيز در سخنانی گفت: من تقریباً هشت سال از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۴۰ در دبیرستان البرز تدریس میکردم که در سال ۱۳۴۰ به دعوت دانشگاه لندن به انگلیس رفتم. آنچه که در این مدت هشت سال برای من قابل توجه بود، نظم و انضباط بسیار زیاد بود و من منظم بودن را از دکتر مجتهدی آموختم.
دكتر مهدي محقق افزود: مرحوم استاد جلالالدین همایی همیشه تأکید میکرد که اگر میخواهید پایه دانشگاه در کشور قوی باشد، باید ابتدا پایه دبیرستانها را محکم کنید و دانشگاهها هم از زمانی ضعیف شدند که به امر آموزش در دبیرستانها بیتوجهی شد و دلیل اهمیت دادن دکتر مجتهدی به آموزش و پرورش هم همین بود که اگر دوره دبیرستان را جدی بگیریم، دانشگاه را هم جدی گرفتهایم و اگر دوره دبیرستان سست شود، دانشگاهها هم سست میشوند.
وي اضافه کرد: در چند سالی که در دبیرستان البرز تدریس میکردم، متوجه نظام تربیتی دکتر مجتهدی شدم. ایشان اسامی تمامی دانشآموزان مدرسه را در یادداشتی که در جیبشان بود، داشتند و اگر پدر دانش آموزی شکایت یا انتقادی داشت، بهطور خیلی جدی پاسخ میدادند و نظم و تربیت ایشان طوری بود که من در هیچ کجای دیگر ندیدم.
رئیس هیأت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی اظهار كرد: یکی دیگر از خصوصیات دکتر مجتهدی این بود که ایشان همیشه بهترین دبیرها را انتخاب میکردند و سعی میکردند که "العلم و فی العلم" انتخاب کنند و این قاعده در اسلام هم وجود دارد، بهطوری که حضرت محمد(ص) بر سر بالین بیماری رفتند و گفتند پزشک بیاورید، و نپرسیدند اهل کدام مذهب است، فقط پرسیدند که چه کسی صادقتر است که کار را باید به او سپرد. این مسأله در میان فقها هم وجود دارد. اگر دو جبهه باشد که یکی اعلم و دیگر اتقی باشد، باید به نظر اعلم توجه کرد، نه آن کسی که تقوایش بیشتر است.
محقق تصريح كرد: در هر حال اینکه رعایت عالمتر را برتر دانستن، یک مسأله سنت علمی مملکت بوده است.
در ادامه اين مراسم، يكي ديگر از شاگردان دکتر مجتهدی نيز در سخنانی گفت: درست است که دکتر ساموئل جردن ۴۲ سال در نهادن خشت و بنا و احداث کالج قدیم سهم قابل ذکری داشته، ولی کالج آمریکايی قدیم کجا و دبیرستان البرز دوران دکتر مجتهدی کجا؟
دکتر انیسی پور افزود: انصاف بدهیم که حق حقیقی و سهم بیشتری در کسب موفقیت و فسحت و رونق این دستگاه تعلیم و تربیت، خاص و مختص دکتر مجتهدی است و دبیرستان البرز هر مزیت و پیشرفتی بهدست آورده، از سختکوشی و عشق به خدمت و همت و کاردانی اوست.
وی اضافه كرد: سی و پنج سال ریاست دبیرستان البرز و ۲ سال ریاست شبانهروزی آن، موقعیتهای متنوعی را پدید آورد که نمایش دهنده لیاقت، اصالت عمل، دوستی شغل و کار، استحکام در عقیده و ثبات رأی او شد و مبرهن شهامت در دفاع از حق و عدم تبعیض و بینظری گردید.
اين شاگرد دکتر مجتهدی يادآور شد: دکتر مجتهدی معتقد بود جوانانی که از دبیرستان البرز فارغالتحصیل میشوند، غیر از ملکات فاضله اخلاقی باید به دو خصیصه روحانی "اتکاء به نفس" و "نظم و انضباط" آراسته باشند.
انيسي پور گفت: هرگاه به این هدف عالی رسیده باشم، به خود میبالم و احساس خشنودی خاطر میکنم. چه اعتقاد دارم که بر این اساس زندگی آینده این فرزندان یقیناً اطمینان بخش و شکوهمند خواهد بود.
وی افزود: دکتر مجتهدی میگفت: "بنده خیلی مفتخرم هدایایي اولیای تحصیلی به دبیرستان میدادند که در اثر این هدایا من ۲۲ هزار ساختمان در البرز بنا کردم و یک شاهی از دولت دریافت نکردم. با این ساختمانها توانستم جایگاه ششصد نفر محصل در زمان آمریکايیها را به ۵۵۶۰ نفر تبدیل کنم. من افتخار میکنم که بیش از چهل ـ پنجاه هزار نفر جوانان برجسته تحویل دانشگاهها دادم. ثروت مملکت ما این جوانهاست." اگر کسی تردیدی در سهم بزرگ این رادمرد در رشد و شکوفايی نظام آموزشی متوسطه و عالی این سرزمین دارد، باید این فضیلت را ارج نهد و به رفتاری درخور شأن و منزلت وی دست زند.
شاگرد دکتر مجتهدی اضافه کرد: زندهیاد دکتر مجتهدی به علت نادیده گرفتن حق و حقوقش، سالهای پایانی عمر خویش را با قناعت در خانه عمه خانم فرانسویاش در نیس گذراند و از قناعتی که از اصول شخصی وی بود، کمکی از هیچکس نپذیرفت و در یکی از نامههایش نوشت: "سرنوشت غمانگیزی پیدا کردهام… آخر عمر خود را دور از ایران در فرانسه میگذرانم."
انيسي پور ادامه داد: در تابستان سال ۱۳۶۱ شمسی (۱۹۸۲) نامهای به دست دکتر مجتهدی رسید. این نامه از دانشگاه تهران نوشته شده بود. دکتر میگفت من آن را حفظ کردم: در اثر فعالیت در تحریم رژیم سلطنت به انفصال ابد از خدمات دولتی محکومید. در صورتی که بنده از سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱) بازنشسته بودم. بنابراین بازنشسته خود به خود انفصال ابد از خدمات دولتی است. مقصودشان این بود که از آن تاریخ حقوق بازنشستگی مرا ندهند. متأسفانه دکتر محمدعلی مجتهدی گیلانی استاد عالی قدرمان در دهم تیر سال ۱۳۷۶ (اول ژوئیه ۱۹۹۷) در شهر نیس به ملکوت اعلی پیوست و پیکر پاکش در آنجا به خاک سپرده شد.
وی تأکید کرد: دکتر مجتهدی معتقد بود که معلم کسی است که ذاتاً فرزندان دیگران را دوست داشته باشد و برای هدایت شاگردان خود از هیچ چیز فروگذار نکند، و برای اینکه آنان را بهتر هدایت کند، باید آنچه میداند و آنچه را که مطالعه میکند و مفید میشمارد، در طبق اخلاص گذاشته، هدیه شاگردان خود سازد. دکتر مجتهدی میگوید: "صحبتهای فوقالعاده جوانان البرز چه فارغالتحصیلان و چه دانشآموزان و اولیاء آنان بهترین مشوق همه معلمان و کارکنان دبیرستان البرز است. حقیقتاً من شخصاً خود را مفتخر و سرافراز میدانم که سالهای متمادی است که با معلمانی برجسته، علاقهمند و باوجدان و همکاران جدی و فداکار کار میکنم. از جمله نزدیکترین آنها به دکتر مجتهدی ميتوان از آقایان میر اسدالله موسوی ماکوئی، عزیزالله خان خسروی کامرانی، جعفر گل بابايی، جلال افشار، ابوالحسن موسوی زنجانی، دکتر منوچهر آدمیت و دکتر محمود بهزاد نام برد.
يك استاد دانشگاه تهران و از شاگردان دکتر مجتهدی هم در سخنانی با تأکید بر اینکه دکتر مجتهدی تمامی عمر خود را صرف علم و علم آموزی کرد و همه ما مدیون او هستیم گفت: من وقتی در سر کلاس درس از دکتر مجتهدی ذکر نام میکنم، تعداد کمی از دانشجویان ایشان را میشناسند؛ لذا این جلسات باید بیشتر شود تا جوانان ما مفاخر فرهنگی خود را بیشتر بشناسند.
دکتر سید ابراهیمی پور افزود: پارامتر وجدان کاری در استاد موج میزد و دکتر احمد نوربخش استاد دانشگاه تهران از ایشان نقل میکردند که در بعد از انقلاب هنگامی که دکتر مجتهدی میخواست برود سوئیس، یک روز من را خواست و گفت من دو سئوال از شما دارم و اول، دومی را میگویم و اولی را هم به دلایلی نمیگویم. وی گفت به من بگو شنیدم که از سقف یکی از ساختمانهای دانشگاه شریف آب چکه میکند. شما تحقیق کن که پیمانکار سر من کلاه گذاشته است یا یک مسأله عادی بوده است.
وي اضافه کرد: دکتر مجتهدی هر روز صبح خودشان از تمامی دبیرستان سرکشی میکردند و اگر مشکلی بود، سریعاً درصدد رفع آن برمیآمد. خصلت دوم دکتر مجتهدی، وطن دوستی و مقابله با بیگانگان بود.
استاد دانشگاه تهران يادآور شد: دکتر مجتهدی وصیت کرد که بعد از فوتش او را در لاهیجان دفن کنند که بنا به دلایلی این امر امکانپذیر نشد و ایشان را در نیس فرانسه دفن کردند.
سيد ابراهیمی پور اظهار کرد: برای ایشان صداقت اصل بود و از تقلب و دروغگویی بیزار و در رعایت عدالت و مقابله با تبعیض هم بینظیر بود و تحت هیچ شرایطی به سفارشات ترتیب اثر نمیداد.
يكي از همکاران دکتر مجتهدی هم در سخنانی گفت: دکتر مجتهدی هنگامی که رئیس دانشگاه صنعتی شریف بود، دستور داد در نزدیکی در دانشگاه برای او اتاقی شیشهای بسازند تا بر حضور و غیاب استادان نظارت جدی داشته باشد.
مهندس مقدسیان با اشاره به اینکه یکی از ظلمهایی که به دکتر مجتهدی شد، قطع حقوق بازنشستگی ایشان بود، افزود: اگر دانشگاه صنعتی شریف به این مرحله رسیده است، علتش آن است که دکتر مجتهدی، دانشگاه صنعتی شریف را با عشق ساخت و با عشق در جهت اعتلای آن تلاش کرد.
معاون بنیاد ملي نخبگان نيز در اين مراسم با اشاره به اینکه هیچ نهاد رسمی تا کنون از دکتر مجتهدی تجلیل نکرده است اما امروز این امر مهم انجام شد، گفت: اکثر فعالیتهای او با رژیم گذشته همخوانی نداشت و یکی از دلایل مهم آن هم همین است که او را به دلیل مبارزه با فساد از ریاست چندین دانشگاه برکنار کردند.
دکتر آريا الستی افزود: بهدرستی دکتر مجتهدی فردی بود که تحولات بزرگی را در علم کشور ایجاد کرد و شما شاید کمتر کسی را پیدا کنید که بعد از ۲۰ سال از فوتش چنین مراسم باشکوهی برای تجلیل از او برگزار کنند.
وی در پایان سخنان خود تأکید کرد: دکتر مجتهدی از مفاخر قطعی ایران در دوران معاصر است و جا دارد که همه ما از منش و رفتار او یاد بگیریم و امروز همه اذعان دارند که دکتر مجتهدی یک فرد آزاده و علم دوست و ایران دوست برای تمامی فصول بود که به فرهنگ ایران با جان خودش، جان داد.
گفتني است، در پايان این مراسم ارج نامهای با امضاي معاون علمی و فنآوری رئیس جمهور و رئیس بنیاد ملی نخبگان به نماینده بنیاد دکتر
محمدعلي مجتهدی گیلانی اعطاء شد.
سورنا ستاري در اين ارج نامه نوشته است:
خانواده محترم استاد زنده یاد دکتر محمدعلی مجتهدی گیلانی
ایران
عزیز ما در تاریخ پرافتخارش، خدمتگزاران صدیق فراوانی را به خود دیده است.
انسانهای شایستهای که منشاء خیرات و برکات زیادی در عرصههای مختلف
بودهاند. اما در این میان برخی چهرهها بهواسطه نوع خدماتی که عرضه
داشتهاند، تلاءلویی ویژه دارند. یکی از آنها استاد زنده یاد دکتر محمدعلی
مجتهدی گیلانی است که یاد و خاطره او هرگز از دل و جان شاگردان، همکاران و
سایر دوستدارانش فراموش نخواهد شد.
هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق
ثبت است بر جریده عالم دوام ما
او
با عشقی که به ایران و ایرانی داشت، نسبت به تربیت فرزندان این مرز و بوم
همت گمارد و به اذعان همه آنهایی که او را میشناختند، در این راه از هیچ
کوششی دریغ نورزید و بر دغدغه نیکویی که داشت، تا پایان عمر همت گمارد.
نکوداشت این استاد برجسته که در مدرسه ماندگار البرز و دانشگاههای صنعتی
شریف، شهید بهشتی، امیرکبیر و تهران به تربیت نسلهایی از جوانان کشور
پرداخت، در واقع تکریم از همه آنهایی است که عشق به وطن دارند و این عشق را
با اخلاص به عرصه عمل میآورند. پژوهش و تحقیق در احوالات این مرد بزرگ و
اثرات مثبتی که از خود برجای گذاشت، کاری ضروری و شایسته است و میتواند
توسط نخبگان و صاحبان استعدادهای برتر به انجام رسد.
اینجانب ضمن آرزوی علو
درجات برای آن استاد سفر کرده، لوح "ارج نامه" بنیاد ملی نخبگان را به پاس
قدرشناسی به خانواده محترم و شاگردان گرامی او تقدیم مینمایم. امید است که
راهش پر رهرو و تلاشهایش مأجور باشد.
شايان ذكر است، در حاشیه این مراسم، نمایشگاهی از اسناد و تصاویر مربوط به
این شخصیت که بخش عمده آن مربوط به مکاتبات او در دانشگاه صنعتی شریف و
دبیرستان ماندگار البرز بود، از سوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در
بنیاد نخبگان استان تهران برگزار شد.
دکتر محمد علی مجتهدی در سال 1287 شمسی در لاهیجان متولد شد. وی پس از تحصیلات مقدماتی در گیلان به تهران رفت و وارد مدرسه دارالمعلمین شد. در سال 1310 با گذراندن دوره 6 ساله متوسطه، دیپلم گرفت و در آزمون "اعزام محصل به فرانسه" رتبه قبولی را بهدست آورد. به این ترتیب به همراه سایر پذیرفتهشدگان در این امتحان راهی اروپا شد و لیسانس مکانیک را در سه سال بهدست آورد. او در مکانیک استدلالی بین تمام هم دورهایهای خود، عنوان اول را بهدست آورد و بهترین دانشجو شد. وی طی سال های 1314 تا 1317 موفق به اخذ مدرک فوق لیسانس شد و پس از آن نیز دوره دکترا را با رسالهاي تحت عنوان "حل برخی مسائل مکانیک مایعات" به پایان رسانید و امتیاز "شایان افتخار" که بالاترین امتیاز برای تصویب دکترا بود، به او اعطاء شد. دکتر مجتهدی در سال 1317 به ایران بازگشت. وی پس از بازگشت به ایران دانشیار ریاضی دانشکده علوم و دانشسرای عالی شد.
وی ضمن تدريس در دانشكده فني دانشگاه تهران، در دبیرستان البرز نیز صاحب مسئولیت شد و به مدت 34 سال مدیر این دبیرستان بود و بسیاری از دانشمندان و مشاهیر علمی کشورمان را تربیت کرد. او همزمان با ریاست دبیرستان در سال 1340، ریاست دانشگاه شیراز را نیز برعهده گرفت و در آذر سال ۱۳۴۱ به مدت سه سال رئیس دانشگاه پلیتکنیک تهران شد و 4 سال بعد در سال 1344، بهترین دانشگاه فنی کشور (دانشگاه صنعتی شریف) را تأسیس کرد. همچنین در سال 1345 رئیس دانشگاه شهید بهشتی بود.
دکتر مجتهدی در تمامي ادوار خدمت آموزشی خود به شدت با دخالت افراد سیاسی، درباریان و افراد خارجی در امور مربوط به دانشگاهها و نیز مدرسه البرز مخالف بود و تا حد امکان از هدررفت سرمایههای دانشگاهی جلوگیری کرد.